Verbeelding van de Waal
Verbeelding van de Waal laat letterlijk alle aspecten van de Waal zien. Vooral in beeld, maar ook in woord.
Lees intro
80 verhalen
Bekijk volledige kaart
De special is thematisch opgebouwd:
Verbeelding van de Waal is een samenwerkingsproject tussen De Bastei, Museum Het Valkhof, Erfgoed Gelderland, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, gemeente Nijmegen en Overland. Financieel mogelijk gemaakt door de provincie Gelderland.
Betrokken organisaties
-
De Bastei
Centrum voor natuur en cultuurhistorieEen dagje uit in de natuur bij Nijmegen start hier! In dit interactieve...
-
Erfgoed Gelderland
Samen verleden toekomst gevenErfgoed Gelderland is een coöperatie van en voor erfgoedorganisaties....
-
Valkhof Museum
Kunst en archeologieIn het Valkhof Museum vindt u een topcollectie Romeinse archeologie,...
Romeinen sturen de Rijnlopen
<p>Ooit was de Rijn een rivier die vrij door de delta stroomde, zich vertakte, naar believen overstroomde en soms een andere loop nam. De prehistorische...
Nieuwe forten voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie
<p>In de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die vanaf 1815 werd aangelegd om het westen van het land te verdedigen, kregen oude forten en kastelen nieuwe betekenis,...
Nijmegen bedreigd door het water
<p>De ligging aan de buitenbocht van een rivier houdt gevaar in zich, omdat de rivier naar buiten toe kan opschuiven. Voor een handelsstad is die...
Dagelijks leven aan de Waal
<p>Vanaf de zestiende en zeventiende eeuw werd steeds vaker het dagelijks leven langs de Waal geportretteerd, van scheepvaart, bedrijvigheid en landbouw tot pontjes en bruggen....
Agressief bekribben
<p>Al in de middeleeuwen kregen de mensen door dat de loop van de rivieren te beïnvloeden is. Door kribben aan te leggen kan je land...
Schrijvers, schilders en de opkomst van het toerisme
<p>In de negentiende eeuw ontdekten ook in Nederland romantische schrijvers en wandelaars de stuwwal bij Nijmegen en het rivierenlandschap. In hun voetsporen volgden de schilders....
Schipbruggen
<p>Eeuwenlang was de Waal te breed voor vaste bruggen. Maar als er een militaire noodzaak was, dan was de oplossing: schipbruggen over de Waal</p>
De eerste dijken
<p>De bewoners van het rivierengebied hebben zich vanaf de middeleeuwen enorme moeite getroost om het water door middel van dijken in te tomen. Dat leidde...
IJstijden en rivieren
<p>De voorlopers van de Rijn, de Waal en de Maas vormden het Nederlandse landschap. Al miljoenen jaren lang brengen deze rivieren grind, zandkorrels en kleideeltjes...
De Waal als barrière
<p>Toen Nederland nog grotendeels bedekt was met moerassen en bossen, vormden rivieren de verbindingen tussen verschillende streken.</p>
Tachtigjarige Oorlog: Mauritstorens
<p>In de Tachtigjarige Oorlog waren de grote rivieren een belangrijk onderdeel van de verdediging van de Republiek. Ze vormden een barrière voor Spaanse troepen. Langs...
Dijkmagazijnen
<p>Langs de Waaldijken zijn op verschillende plekken nog zogenaamde dijkmagazijnen te vinden. Het zijn smalle, hoge gebouwtjes, waarin onderhouds- en noodmateriaal voor dijkonderhoud- en versterking...
Vaste bruggen
<p>Het duurde tot in de twintigste eeuw voordat er vaste bruggen over de Waal werden gebouwd. Het uitbreidende spoorwegennet en het toenemende wegverkeer maakte dit...
Van dorpspolder naar waterschap
<p>Na het vertrek van de Romeinen is er waarschijnlijk eeuwen lang weinig aan rivierbeheer gedaan. Totdat in de loop van de Middeleeuwen het rivierengebied dichter...
Voorbeeld, de ramp van 1855
<p>Sinds de bedijking is het rivierengebied geteisterd door honderden overstromingen, de ene ernstiger dan de andere. Er bestaan verslagen van de grotere rampen. Die werden...
Tachtigjarige Oorlog: Een nieuw leven voor de Mauritstorens
<p>Na de Tachtigjarige Oorlog verloren de Mauritstorens hun functie. Sommige torens, die destijds vaak ‘redoute’ werden genoemd, gingen in vlammen op, vervielen of werden opgeslokt...
Samengestelde kolken
<p>Plekken langs de dijk die eenmaal waren doorgebroken, hadden verhoogde kans om het nogmaals te begeven. Veel wielen langs de Waal zijn ontstaan door de...
De beteugelde rivier
<p>Na eeuwen van maatregelen om de rivier in te dammen en op zijn plaats te houden is de rivier veiliger en voorspelbaarder geworden. Toch verlangen...
De eerste bruggen
<p>Wie snel de rivier wil oversteken, is niet tevreden met een veerpont. Die wil een brug. Militairen, al in de Romeinse tijd, hadden als eerste...
Meanderende rivieren
<p>Ongeveer 10.000 jaar geleden was de ijstijd afgelopen. In de periode die we het holoceen noemen, werd het klimaat warmer en gelijkmatiger. De bergen in...
De Hollandse Waterlinie aan de Waal
<p>Water is een effectief middel om de vijand op afstand te houden. Om het rijke West-Nederland te beschermen werden lage gebieden onder water gezet. Juist...
De Waal als inspiratiebron
<p>Rivieren hebben niet alleen betekenis als grens, als handelsader, als visleverancier of als dreigend gevaar. Als duizenden jaren lang hebben rivieren ook een ‘hogere’ betekenis.</p>
Opkomst en bloei van de Hanze
<p>In de middeleeuwen ontwikkelde de handel in onze contreien zich sterk. Ook de handel over de Rijn en de Waal bloeide. Gelderse steden als Nijmegen,...
Tachtigjarige Oorlog: Fort Sint Andries
<p>In de Bommelerwaard bij Heerewaarden, op een punt waar de rivieren de Waal en Maas elkaar bijna raken, bouwden de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog...
Inbraakkolken
<p>Vroegere dijkdoorbraken hebben hun sporen nagelaten in het landschap. Bij een doorbraak schuurt het binnenstromende water een gat in de bodem. Die gaten zien we...
Een nieuwe toekomst voor Dijkmagazijn Bemmel
<p>De dijkmagazijnen langs de waaldijken werden in de negentiende eeuw gebouwd, maar verloren in de tweede helft van de twintigste eeuw hun functie. Tegenwoordig zijn...
Twee bijzondere handelsproducten: wijn en hout
<p>Eeuwenlang vormde de handel in Rijnwijn een van de belangrijkste pijlers onder de economische voorspoed van Nijmegen. Dertig tot vijftig procent van alle schepen die...
De Waal als natuurlijke en beteugelde rivier
<p>Al miljoenen jaren vormen de voorlopers van de Rijn en de Waal grote delen van ons land. Al die tijd komen ze uit de Alpen...
Tachtigjarige Oorlog: Beleg van Zaltbommel
<p>De Spanjaarden belegerden in 1599 tijdens de Tachtigjarige Oorlog de stad Zaltbommel. De troepen van de Spaanse bevelhebber Mendoza vochten er tegen de manschappen van...
Waalbruggen in oorlogstijd
<p>Bruggen waren in oorlogstijd van enorm strategisch belang. Zonder bruggen zijn rivieren nauwelijks passeerbaar voor troepen en materieel. Om die reden worden in oorlogstijd bruggen...
Van dijkversterking naar Ruimte voor de Rivier
<p>Na de Watersnoodramp van 1953 moesten eveneens de dijken in het rivierengebied versterkt worden. De rigoureuze aanpak daarvan leidde tot veel protest. Ondertussen ontstonden in...
Werken in de steenfabriek
<p>Dankzij de kleiwinning en de steenfabrieken was het in de uiterwaarden langs de Waal een drukte van belang. Honderden mannen, vrouwen en kinderen werkten in...
Rijnromantiek
<p>Aan het begin van de negentiende eeuw ontdekten schrijvers en schilders het Duitse Rijndal als misschien wel het meest romantische landschap van Europa. Al snel...
Overstromingen door hoogwater en ijsgang
<p>Voordat er dijken waren, waren overstromingen niet zo’n probleem voor de bewoners van de Waaloevers. Door op hoge plekken te wonen kon men zich tegen...
Overstromingen in de uiterwaarden
<p>Al circa 800 jaar heeft de Waal een sluitende bedijking. Toch vinden bijna jaarlijks nog overstromingen plaats. Gelukkig gebeurt dat precies op de plek die...
Wiel aan de Ronduit bij Bemmel
<p>Door het afsnijden van een naar het noorden toe uitschurende rivierbocht van de Waal werd in 1648 voorkomen dat deze over Bemmel heen zou schuiven....
Recreatiehaven in plaats van overslaghaven
<p>Nog steeds is de Rijn een van de belangrijkste transportaders van Europa, maar het economische belang van de tussenliggende steden als overslaghaven of industriegebied...
Bloeitijd van de riviervisserij
<p>In de late middeleeuwen begon de bloeitijd van de riviervisserij. Grote trekvissen als zalm en steur konden tot die tijd alleen met spiezen, harpoenen of...
Omgaan met de grillen van de rivier
<p>Toen de mensen 5000 jaar geleden vaste woonplaatsen kregen en de door de rivier afgezette kleigronden gingen bewerken, waren er nog geen dijken. Instanties als...
Schipmolens op de Waal
<p>Al in de middeleeuwen werd de energie van het stromende Waalwater gebruikt om molens aan te drijven. Die oude schipmolens zijn een inspiratie van nieuwe...
Een weidse rivier aan een on-Nederlandse stuwwal
<p>De ligging van Nijmegen, aan de voet van de stuwwal en aan de oever van een weidse rivier, maakte van de stad en het omliggende...
Nieuwe Waallandschappen met oude wortels
<p>Vanaf 1990 zijn veel uiterwaarden opnieuw ingericht voor nieuwe natuur en ruimte voor de rivier. Zo is het uiterwaardenlandschap de afgelopen 25 jaar langzamerhand...
De bijna-ramp 1995
<p>In de jaren negentig waren we in Nederland de mogelijkheden van watersnood bijna vergeten. Na 1926 hadden zich in het rivierengebied geen grote overstromingen meer...
Tachtigjarige Oorlog aan de Waal
<p>De rivieren Maas en Waal vormden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648) een belangrijke natuurlijke barrière. De versterkingen, die lagen op de plaatsen waar...
Vroege bewoners aan de Waal
<p>De hoge oevers van de grote rivieren zijn altijd aantrekkelijke woonplaatsen geweest, zowel voor prehistorische jagers, als voor de Bataven in de Romeinse tijd als...
Waalstenen bakken
<p>Wat de steenkolen waren in Zuid-Limburg of het gas in Groningen, dat is de rivierklei in het rivierengebied: een kostbare delfstof. In heel Nederland zijn...
Rivieren verschuiven
<p>Niet alleen bij extreem hoogwater of ijsgang, ook bij normale waterstanden konden dijken worden bedreigd. Rivierlopen konden naar de dijk toe verschuiven. Langs de Waal...
De Waal als toekomstopgave
<p>De duizenden jaren oude geschiedenis van de rivier en de mensen die er woonden is overal langs de Waal aan het landschap af te lezen.</p>
Vernieuwing tijdens de Industriële Revolutie
<p>De industriële revolutie veranderde in de negentiende eeuw de aard van de handel op de Waal. De stoomscheepvaart deed zijn intrede, en talloze maatregelen zorgden...
De rivier gunstig stemmen met offers
<p>De belevingswereld van de vroege bewoners van het rivierengebied was vol van mythen en religieuze betekenis. Ze hadden geen tempels of kerken waar ze hun...
Romeinen sturen de Rijnlopen
<p>Ooit was de Rijn een rivier die vrij door de delta stroomde, zich vertakte, naar believen overstroomde en soms een andere loop nam. De prehistorische...
Nieuwe forten voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie
<p>In de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die vanaf 1815 werd aangelegd om het westen van het land te verdedigen, kregen oude forten en kastelen nieuwe betekenis,...
Nijmegen bedreigd door het water
<p>De ligging aan de buitenbocht van een rivier houdt gevaar in zich, omdat de rivier naar buiten toe kan opschuiven. Voor een handelsstad is die...
Dagelijks leven aan de Waal
<p>Vanaf de zestiende en zeventiende eeuw werd steeds vaker het dagelijks leven langs de Waal geportretteerd, van scheepvaart, bedrijvigheid en landbouw tot pontjes en bruggen....
Agressief bekribben
<p>Al in de middeleeuwen kregen de mensen door dat de loop van de rivieren te beïnvloeden is. Door kribben aan te leggen kan je land...
Schrijvers, schilders en de opkomst van het toerisme
<p>In de negentiende eeuw ontdekten ook in Nederland romantische schrijvers en wandelaars de stuwwal bij Nijmegen en het rivierenlandschap. In hun voetsporen volgden de schilders....
Schipbruggen
<p>Eeuwenlang was de Waal te breed voor vaste bruggen. Maar als er een militaire noodzaak was, dan was de oplossing: schipbruggen over de Waal</p>
De eerste dijken
<p>De bewoners van het rivierengebied hebben zich vanaf de middeleeuwen enorme moeite getroost om het water door middel van dijken in te tomen. Dat leidde...
IJstijden en rivieren
<p>De voorlopers van de Rijn, de Waal en de Maas vormden het Nederlandse landschap. Al miljoenen jaren lang brengen deze rivieren grind, zandkorrels en kleideeltjes...
De Waal als barrière
<p>Toen Nederland nog grotendeels bedekt was met moerassen en bossen, vormden rivieren de verbindingen tussen verschillende streken.</p>
Tachtigjarige Oorlog: Mauritstorens
<p>In de Tachtigjarige Oorlog waren de grote rivieren een belangrijk onderdeel van de verdediging van de Republiek. Ze vormden een barrière voor Spaanse troepen. Langs...
Dijkmagazijnen
<p>Langs de Waaldijken zijn op verschillende plekken nog zogenaamde dijkmagazijnen te vinden. Het zijn smalle, hoge gebouwtjes, waarin onderhouds- en noodmateriaal voor dijkonderhoud- en versterking...
Vaste bruggen
<p>Het duurde tot in de twintigste eeuw voordat er vaste bruggen over de Waal werden gebouwd. Het uitbreidende spoorwegennet en het toenemende wegverkeer maakte dit...
Van dorpspolder naar waterschap
<p>Na het vertrek van de Romeinen is er waarschijnlijk eeuwen lang weinig aan rivierbeheer gedaan. Totdat in de loop van de Middeleeuwen het rivierengebied dichter...
Voorbeeld, de ramp van 1855
<p>Sinds de bedijking is het rivierengebied geteisterd door honderden overstromingen, de ene ernstiger dan de andere. Er bestaan verslagen van de grotere rampen. Die werden...
Tachtigjarige Oorlog: Een nieuw leven voor de Mauritstorens
<p>Na de Tachtigjarige Oorlog verloren de Mauritstorens hun functie. Sommige torens, die destijds vaak ‘redoute’ werden genoemd, gingen in vlammen op, vervielen of werden opgeslokt...
Samengestelde kolken
<p>Plekken langs de dijk die eenmaal waren doorgebroken, hadden verhoogde kans om het nogmaals te begeven. Veel wielen langs de Waal zijn ontstaan door de...
De beteugelde rivier
<p>Na eeuwen van maatregelen om de rivier in te dammen en op zijn plaats te houden is de rivier veiliger en voorspelbaarder geworden. Toch verlangen...
De eerste bruggen
<p>Wie snel de rivier wil oversteken, is niet tevreden met een veerpont. Die wil een brug. Militairen, al in de Romeinse tijd, hadden als eerste...
Meanderende rivieren
<p>Ongeveer 10.000 jaar geleden was de ijstijd afgelopen. In de periode die we het holoceen noemen, werd het klimaat warmer en gelijkmatiger. De bergen in...
De Hollandse Waterlinie aan de Waal
<p>Water is een effectief middel om de vijand op afstand te houden. Om het rijke West-Nederland te beschermen werden lage gebieden onder water gezet. Juist...
De Waal als inspiratiebron
<p>Rivieren hebben niet alleen betekenis als grens, als handelsader, als visleverancier of als dreigend gevaar. Als duizenden jaren lang hebben rivieren ook een ‘hogere’ betekenis.</p>
Opkomst en bloei van de Hanze
<p>In de middeleeuwen ontwikkelde de handel in onze contreien zich sterk. Ook de handel over de Rijn en de Waal bloeide. Gelderse steden als Nijmegen,...
Tachtigjarige Oorlog: Fort Sint Andries
<p>In de Bommelerwaard bij Heerewaarden, op een punt waar de rivieren de Waal en Maas elkaar bijna raken, bouwden de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog...
Inbraakkolken
<p>Vroegere dijkdoorbraken hebben hun sporen nagelaten in het landschap. Bij een doorbraak schuurt het binnenstromende water een gat in de bodem. Die gaten zien we...
Een nieuwe toekomst voor Dijkmagazijn Bemmel
<p>De dijkmagazijnen langs de waaldijken werden in de negentiende eeuw gebouwd, maar verloren in de tweede helft van de twintigste eeuw hun functie. Tegenwoordig zijn...
Twee bijzondere handelsproducten: wijn en hout
<p>Eeuwenlang vormde de handel in Rijnwijn een van de belangrijkste pijlers onder de economische voorspoed van Nijmegen. Dertig tot vijftig procent van alle schepen die...
De Waal als natuurlijke en beteugelde rivier
<p>Al miljoenen jaren vormen de voorlopers van de Rijn en de Waal grote delen van ons land. Al die tijd komen ze uit de Alpen...
Tachtigjarige Oorlog: Beleg van Zaltbommel
<p>De Spanjaarden belegerden in 1599 tijdens de Tachtigjarige Oorlog de stad Zaltbommel. De troepen van de Spaanse bevelhebber Mendoza vochten er tegen de manschappen van...
Waalbruggen in oorlogstijd
<p>Bruggen waren in oorlogstijd van enorm strategisch belang. Zonder bruggen zijn rivieren nauwelijks passeerbaar voor troepen en materieel. Om die reden worden in oorlogstijd bruggen...
Van dijkversterking naar Ruimte voor de Rivier
<p>Na de Watersnoodramp van 1953 moesten eveneens de dijken in het rivierengebied versterkt worden. De rigoureuze aanpak daarvan leidde tot veel protest. Ondertussen ontstonden in...
Werken in de steenfabriek
<p>Dankzij de kleiwinning en de steenfabrieken was het in de uiterwaarden langs de Waal een drukte van belang. Honderden mannen, vrouwen en kinderen werkten in...
Rijnromantiek
<p>Aan het begin van de negentiende eeuw ontdekten schrijvers en schilders het Duitse Rijndal als misschien wel het meest romantische landschap van Europa. Al snel...
Overstromingen door hoogwater en ijsgang
<p>Voordat er dijken waren, waren overstromingen niet zo’n probleem voor de bewoners van de Waaloevers. Door op hoge plekken te wonen kon men zich tegen...
Overstromingen in de uiterwaarden
<p>Al circa 800 jaar heeft de Waal een sluitende bedijking. Toch vinden bijna jaarlijks nog overstromingen plaats. Gelukkig gebeurt dat precies op de plek die...
Wiel aan de Ronduit bij Bemmel
<p>Door het afsnijden van een naar het noorden toe uitschurende rivierbocht van de Waal werd in 1648 voorkomen dat deze over Bemmel heen zou schuiven....
Recreatiehaven in plaats van overslaghaven
<p>Nog steeds is de Rijn een van de belangrijkste transportaders van Europa, maar het economische belang van de tussenliggende steden als overslaghaven of industriegebied...
Bloeitijd van de riviervisserij
<p>In de late middeleeuwen begon de bloeitijd van de riviervisserij. Grote trekvissen als zalm en steur konden tot die tijd alleen met spiezen, harpoenen of...
Omgaan met de grillen van de rivier
<p>Toen de mensen 5000 jaar geleden vaste woonplaatsen kregen en de door de rivier afgezette kleigronden gingen bewerken, waren er nog geen dijken. Instanties als...
Schipmolens op de Waal
<p>Al in de middeleeuwen werd de energie van het stromende Waalwater gebruikt om molens aan te drijven. Die oude schipmolens zijn een inspiratie van nieuwe...
Een weidse rivier aan een on-Nederlandse stuwwal
<p>De ligging van Nijmegen, aan de voet van de stuwwal en aan de oever van een weidse rivier, maakte van de stad en het omliggende...
Nieuwe Waallandschappen met oude wortels
<p>Vanaf 1990 zijn veel uiterwaarden opnieuw ingericht voor nieuwe natuur en ruimte voor de rivier. Zo is het uiterwaardenlandschap de afgelopen 25 jaar langzamerhand...
De bijna-ramp 1995
<p>In de jaren negentig waren we in Nederland de mogelijkheden van watersnood bijna vergeten. Na 1926 hadden zich in het rivierengebied geen grote overstromingen meer...
Tachtigjarige Oorlog aan de Waal
<p>De rivieren Maas en Waal vormden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648) een belangrijke natuurlijke barrière. De versterkingen, die lagen op de plaatsen waar...
Vroege bewoners aan de Waal
<p>De hoge oevers van de grote rivieren zijn altijd aantrekkelijke woonplaatsen geweest, zowel voor prehistorische jagers, als voor de Bataven in de Romeinse tijd als...
Waalstenen bakken
<p>Wat de steenkolen waren in Zuid-Limburg of het gas in Groningen, dat is de rivierklei in het rivierengebied: een kostbare delfstof. In heel Nederland zijn...
Rivieren verschuiven
<p>Niet alleen bij extreem hoogwater of ijsgang, ook bij normale waterstanden konden dijken worden bedreigd. Rivierlopen konden naar de dijk toe verschuiven. Langs de Waal...
De Waal als toekomstopgave
<p>De duizenden jaren oude geschiedenis van de rivier en de mensen die er woonden is overal langs de Waal aan het landschap af te lezen.</p>
Vernieuwing tijdens de Industriële Revolutie
<p>De industriële revolutie veranderde in de negentiende eeuw de aard van de handel op de Waal. De stoomscheepvaart deed zijn intrede, en talloze maatregelen zorgden...
De rivier gunstig stemmen met offers
<p>De belevingswereld van de vroege bewoners van het rivierengebied was vol van mythen en religieuze betekenis. Ze hadden geen tempels of kerken waar ze hun...
