OrganisatiesOrganisaties SpecialsSpecials CanonsCanons Regio'sRegio's TijdvakkenTijdvakken Geschiedenis GelderlandThemas RoutesRoutes In de buurtIn de buurt ActueelActueel

Geschiedenis Gelderland

Deze website bevat verhalen uit de geschiedenis van Gelderland.

Struin door de verschillende thema’s, de hoogtepunten uit de provinciale geschiedenis in de Canons en ontdek het verleden van uw streek en gemeente!

U vindt hier ook dé culturele agenda van Gelderland en een overzicht van de bijbehorende culturele en historische organisaties. Daarnaast vindt u ook locatie-gebonden verhalen die gekoppeld zijn aan diverse routes. Deze zijn via de Layar-app of QR-code te beleven.


Wees welkom en kijk rustig rond in de rijkdom van de Gelderse geschiedenis!

De Staringkoepel

 Koepel bij het Draafsel

Al in 1377 is er sprake van een hoeve het Draafsel aan de Berkel in Klein Dochteren. Later moet die via toevoeging van een 'landsheerkamer' zijn uitge…

Meest recente verhalen

De rechtbank in Zutphen
Zutphen, stad van recht
Zutphen staat bekend als belangrijke plaats in de geschiedenis van de rechtspraak. Als een van de eerste steden had deze stad stadsrechten. Dat betekende dat...
Orgel van Kuerten uit 1846 met oudere bestanddelen van Heyneman uit 1777. Bron: Wikimedia
Neogotische kerk van Franssen
Kerkelijk viel Weurt aanvankelijk onder de Stevenskerk in Nijmegen. Naast de hoofdkerk in Nijmegen was er een kapel in Weurt. Op den duur werd Weurt...
Oude Calixtuskerk, laat-gotisch met 19e eeuwse houten toren (06-05-2011) © Jane 023 op wikimedia commons cc-by-sa
Calixtuskerk wordt protestant
Op 19 augustus 1627 tekent krijgsheer Matthijs Dulken een verdrag van overgave waarmee er een einde komt aan het Beleg van Groenlo. Prins Frederik Hendrik...
Papierfabriek Schut te Heelsum © Schoolplaat Wolters
Papierproductie op de Veluwe
In eerste instantie zal de Veluwe niet snel geassocieerd worden met industrie. Toch speelt het natuurgebied al sinds de zestiende eeuw een grote rol in...
De noordzijde van Slot Nijenbeek, waar Reinald III opgesloten zit nadat hij door zijn broer Eduard gevangen genomen is in 1361 (juni 2009) © Apdency op Wikimedia commons CC-BY-SA
De Gelderse broederstrijd
Na het overlijden van Reinald II, ook wel Reinoud II genoemd, in 1343 ontstaat de eerste Gelderse successieoorlog. De nieuwe hertog Reinald III verandert de...
Het Quarles van Uffordgemaal. Een gietijzeren plaquette van het eerste stoomgemaal in dit gebied (te Dreumel) is rechts in de muur van het nieuwe gemaal opgenomen. Hierop staat de tekst: H.F. Fijnje. Wie geestig denkt en werkt en tracht, dien helpt natuur met hare kracht. 1845.
Het Quarles van Uffordgemaal in Moordhuizen
In de jaren dertig van de vorige eeuw werd door werklozen de nieuwe Alphense wetering gegraven. De stoomgemalen die tot die...
Houtteelt © CC0
41 jaar houtteelt van Het Nationale Park De Hoge Veluwe
Richard van de Vegte werkt sinds zijn tienerjaren als medewerker bij Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Het hout dat in het park wordt gezaagd...
Tabaksmagazijn Druten.
Tabak, het vergeten goud
Al in de achttiende eeuw wordt er tabak geteeld in het Land van Maas en Waal. De zavelige gronden op de oeverwallen en rivierduinen zijn...
Binnen in de Berghuizer papierfabriek
Brand in de Berghuizer papierfabriek
In 1898 schrijft Hendrikje Brouwer, kindermeid bij werknemers van de Berghuizer papierfabriek, een enthousiaste brief aan haar ouders. Uit de brief blijkt dat de papierfabriek...
H. Donatus Kerk te Altforst vanaf de zuidzijde. Foto: Gerard Kouwenberg, 2014
Rooms-katholieke kerk in Altforst, toegewijd aan de Heilige Donatus
Toen de middeleeuwse rooms-katholieke parochiekerk kort na 1609 aan de katholieken was ontnomen door de hervormden, namen de katholieken hun toevlucht...
Overzicht van een aantal plattegronden van boerderijen. Uit: Ede vol Erven
Romeinse nederzetting Veldhuizen
Het opgravingsterrein Veldhuizen is ontdekt door amateurarcheoloog Ed Zuurdeeg bij aanleg van de nieuwbouwwijk in de jaren 60. Vlak voordat de bouw begon, zijn verschillende...
Een 4000 kVA transformator uit 1916 (Bron: Stichting Willem Smit Historie)
De geschiedenis van Willem Smit & Co’s Transformatorenfabriek
In 1900 bouwt Willem Smit in Slikkerveer de eerste Nederlandse transformator. Hij was toen al achttien jaar actief in de elektrische energietechniek. Dit werd een...
Theo Mann-Bouwmeester, 1895. Fotograaf onbekend. Collectie TIN. (Theater Instituut Nederland)
Vermaard toneelspeelster uit Zutphen
Sinds 1955 wordt elk jaar de Theo d'Or prijs uitgereikt aan de beste actrice van dat seizoen. Deze prijs is genoemd naar toneelspeelster Theo Mann...
Een poster van de band Moan
Arnhemse Rock Scene
Herinnert u zich deze nog: Long tall Ernie and the Shakers, Hank the Knife and the Jets en The Moans? Bands die in de jaren...
Het college van B en W van Zutphen in 1925. In het midden mr. J. Dijckmeester, burgemeester van Zutphen van 1917 tot 1944 (Bron: Stedelijk Museum Zutphen)
Een liberaal bolwerk in Zutphen
In 1896 werd Nederland opgedeeld in honderd Kamerkiesdistricten waarin evenzoveel volksvertegenwoordigers werden gekozen. De zetel ging naar de kandidaat die de absolute meerderheid van de...
Vismarkt aan de Waal in Nijmegen in de negentiende eeuw. © Regionaal Archief Nijmegen, via CollectieGelderland.nl CC0
Bloeitijd van de riviervisserij
In de late middeleeuwen begon de bloeitijd van de riviervisserij. Grote trekvissen als zalm en steur konden tot die tijd alleen met spiezen, harpoenen of...
Havezate Zwanenburg bij Vorchten zijaanzicht © Gelders Archief
Huis Zwanenburg in Vorchten bij Heerde
Bij de IJssel aan de rand van de Veluwe brengen eerst kloosterbroeders de vruchtbare gronden in cultuur. Daarna ontstaan er ook enkele versterkte huizen met...
Het Euregiohuis op de grensovergang Gronau-Enschede in 1992 (Bron: Euregio Mozer Cultuurbureau)
De Gelderse grensstreek
De traditionele banden in de grensstreken, tussen de Achterhoek en Westfalen en tussen het Rijk van Nijmegen en het Neder-Rijnse gebied, werden vrij spoedig na...
Een van de sokkels van de Teerose-stellingen
De Teerose-stellingen op de zuidelijke Veluwezoom
Sporen van de Tweede Wereldoorlog zijn nog overal in het Nederlandse landschap te zien. In Gelderland zijn niet alleen overblijfselen van Nederlandse verdedigingslinies te vinden,...
Elst de sleutel tot succes
Elst, de sleutel tot succes
In september 1944 stuiten de geallieerden tijdens hun opmars naar Arnhem bij Elst op zware Duitse tegenstand. Het gebied tussen de rivieren is moeilijk toegankelijk...
Maandereind 1928 © Historisch Museum Ede
Geschiedenis van Historisch Museum Ede
In 1924 wordt de Vereniging Oud Ede opgericht met als doel de geschiedenis van Ede en omgeving te onderzoeken en te beschrijven. Vrijwel direct begint...
Waaldijk met kerkje van Hien. Het water rechts van de dijk is een strang, een overblijfsel van de Waal dat de dijk ooit bedreigde. (ongedateerd) © C.J. Steenberg, Rijksdienst Cultureel Erfgoed, CC-BY-SA 4.0
Rivieren verschuiven
Niet alleen bij extreem hoogwater of ijsgang, ook bij normale waterstanden konden dijken worden bedreigd. Rivierlopen konden naar de dijk toe verschuiven. Langs de Waal...
Cito-toets in groep 8 van de basischool
Geschiedenis van de Cito-toets
In de Gelderse hoofdstad Arnhem zetelt het Cito. Het Cito wordt internationaal erkend als expert in het ontwikkelen en afnemen van examens en toetsen.
Op deze plek stond kasteel Puttenstein © Familie Puttenstein, eigenaren en bewoners van boerderij Puttenstein op de Pol
Kasteel Puttenstein bij Oldebroek
De geslacht Van Putten komt oorspronkelijk uit het land van Vollenhove en heeft ook uitgestrekte bezittingen langs de noordrand van de Veluwe. Dicht bij...
Betuwelijn (Bron: Wikimedia)
Strijd om de Betuwelijn
In 1991 was Johan de Bondt raadslid van de Betuwse gemeente Buren en, sinds 1974, lid van de Provinciale Staten van Gelderland voor de VVD....
Ligging van de H. Lambertuskerk op een kaart uit 1930. Bron: Werkgroep Historisch Alphen
Van Sint Petrus naar Sint Lambertus
Al eeuwenlang komen in Alphen de gelovigen samen in dit hooggelegen kerkgebouw aan de Kerkstraat. Op de plattegrond is te zien...
Schets van het kasteel-landhuis in de achttiende eeuw. © René Reijnen, 2016
Kasteel Heumen, 1355-heden
De familie Van Groesbeek is vanaf 1335 ruim drie eeuwen lang heer en meester in de heerlijkheid Heumen. Zij bouwt een donjon van de ridders...
Koortsboom Overasselt
Koortsboom in Overasselt
In de zevende tot achtste eeuw na Christus leefde een roversbende in de moerassen van de Maas en ten zuiden van Nijmegen. Men denkt dat...
Voorzijde van huis 't Velde © Wikimedia
Huis het Velde
't Velde is te vinden bij de splitsing van de wegen naar Lochem en Vorden. Het huis zelf ligt binnen de oude grachten, die verder...
Het stadhuis in Doesburg (Bron: RCE, fotograaf: 'Cicero')
Vestingstad Doesburg
Doesburg wordt voor het eerst genoemd in een akte die gedateerd is tussen 1053 en 1071. In die tijd bestond de omgeving uit moerassen en...
Ubbergen Notre dame des Anges
Het meisjespensionaat Notre Dame des Anges in Ubbergen
Het katholieke meisjespensionaat Notre Dame de Anges in Ubbergen wordt in 1903 opgericht door nonnen uit Frankrijk. De voertaal is Frans. Nederlandse meisjes uit welgestelde...
Deze afbeelding van de Sint Elisabethsvloed (1421) is mogelijk een van de eerste schilderijen waarop de Waal staat afgebeeld (linksboven). Het een altaarstukpaneel van een onbekende meester (1490-1495). © Rijksmuseum PD
De Waal in schilderijen: opkomst
Met de opkomst van de Renaissance, aan het begin van de zestiende eeuw, schilderden kunstenaars meer religieuze taferelen en legden ze zich toe op alledaagse...
Kasteel Keppel in Laag-Keppel 1743 © Tekening Jan de Beijer. Beeldbank Nederlandse Kastelenstichting.
Kasteel Keppel in de gemeente Bronckhorst
In de Achterhoek zijn in 2005 zes gemeenten samengevoegd onder de naam Bronckhorst. In de middeleeuwen worden in dat gebied een groot aantal kastelen gesticht...
Vooraanzicht Sint Paschaliskerk Woezik. Bron: Wikimedia Commons, Havang 2013
Sint Paschaliskerk, een kerk die er moest komen
Het is nog altijd pijnlijk te zien hoe lang de rooms-katholieke Woezikse gemeenschap letterlijk heeft moet vechten voor de status van...
Karel Jan Bongaerts en zijn bouilloire, 2018 © Elisabeth Weeshuis Museum, foto: Roelien van Neck
Een bouilloire uit het voormalige Culemborgse internaat Mariakroon
Een koperen bouilloire van rond 1810 siert de woonkamer van Karel Jan Bongaerts uit Culemborg. De warmwaterketel is afkomstig uit het voormalige Culemborgse internaat Mariakroon,...
Boerderij op een terp © Jan Reijnen
Geïsoleerd wonen op een terp
Voor de komst van de stoomgemalen in het land van Maas en Waal werd bij langdurig hoogwater in de Maas de natuurlijke lozing van deze...
Tekening C. Pronk, Balgoy 1732. Bron: Pagus Balgoye
De Oude Toren van de parochie Balgoy en Keent
Voor 1100 hoorde de parochie Balgoy waarschijnlijk bij het bisdom Utrecht. In de elfde of begin twaalfde eeuw werd, waarschijnlijk door...
Drikus Veer
Drikus Veer
De Achterhoek en snelle motoren horen bij elkaar. Motorliefhebbers treffen elkaar op de Zwarte Cross-festivals in Lichtenvoorde of bij de streekwedstrijden in het oosten van...
Deze middeleeuwse trip werd in de Middeleeuwen gebruikt als extra sandaal om schoenen droog en schoon te houden op een modderige straat. © Museum het Valkhof
Droge voeten, schone schoenen
Als sinds de Prehistorie wordt kleding, waaronder schoenen, gemaakt van leer, maar door modderige en vuile straten konden schoenen gemakkelijk versleten raken. In de Middeleeuwen...
Stadhuis Nijmegen, rond 1900 © Publiek domein
Bloeiperiode Nijmeegse Hanzekooplieden
Vooral de jaren tussen 1520 en het uitbreken van de Nederlandse Opstand vanaf 1566 vormden een bloeiperiode voor de Nijmeegse Hanzekooplieden. Niet zelden nam Nijmegen...
In 1816 voer het eerste stoomschip over de Waal, en al gauw was de raderboot een vertrouwd beeld. Op de voorgrond van deze tekening uit 1828 van Peter Franciscus Peters is een raderboot te zien. © via Collectie Gelderland Museum het Valkhof
Vernieuwing tijdens de Industriële Revolutie
De industriële revolutie veranderde in de negentiende eeuw de aard van de handel op de Waal. De stoomscheepvaart deed zijn intrede, en talloze maatregelen zorgden...
De Oude Toren bij Winssen, overblijfsel van de middeleeuwse kerk.
Oude toren in Winssen
Oorspronkelijk lag de middeleeuwse dorpskerk, waarvan alleen de toren nog over is, niet zo dicht op de dijk. Bij overstromingen van de Waal in de...
Rhenoy Oudenborch kasteelterrein
De Oudenborch van Rhenoy
Rhenoy kende twee kastelen: de Oudenborch, een ringburcht aan de oostkant en het 'Huys te Rhenoy' aan de westkant.
Opgraving in 2006. Proefsleuven aan de Kerkweg in Spankeren © RAAP
Boeren in Spankeren
Spankeren is een agrarisch dorp waar in 2016 nog volop geboerd wordt. Dat is eigenlijk altijd zo geweest. Al ver voor onze jaartelling, toen deze...
Losser Steenfabriek De Werklust © CC0
Een leven lang liefde voor stenen
Willie Derks uit Druten (81) was 14 toen hij voor het eerst ging werken. Achter de boeken zitten was niks voor hem, hij wilde de...
Devotieprenten © Katholiek Documentatie Centrum CC-BY-NC
Papieren erfgoed
In het voorjaar van 2018 ontving het Katholiek Documentatie Centrum (KDC) een schenking van 88.500 devotieprentjes van pater Leers uit Wijchen. Wat in de volksmond...
Op deze tijdelijke Duitse begraafplaats op het terrein van de Saksen Weimar-kazerne in Arnhem, lagen bijna 150 soldaten begraven. Bron: Gelders Archief © Fotocollectie Nico Kramer
De laatste regels van Wolfgang en Josef
In september 1944, toen de geallieerden bij Arnhem probeerden door te stoten naar Duitsland, vochten de Duitse korporaal Wolfgang Dinkel en de Oostenrijkse geniesoldaat Josef...
Eerste gedeelte van het skelet van een oude man (60+) met ernstige vergroeiingen © Aestimatica Archeologisch en Cultuurhistorisch Adviesbureau CC-BY-NC
De begraafplaats van de Doesburgse Commanderij
De Commanderij te Doesburg is in 1286 gesticht en fungeerde als de pastorie voor de Sint- Martinuskerk. De pastoor was lid van de Duitse Orde....
Bakenbomen vanaf het water © Gemeente Wijchen
Bakenbomen
Bakenbomen zijn bomen (populier en es) die op de oevers langs de rivier staan en de grens tussen land en water markeren. Ze staan in...
Slot Loevestein
Ontsnapping van Hugo de Groot
Hugo de Groot werd geboren te Delft op 10 april 1583. Al snel erkende men Hugo's talenten. Vanaf achtjarige leeftijd dichtte hij in het Latijn...

Inschrijven nieuwsbrief

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

T 026-3521690
E info@mijngelderland.nl
erfgoed gelderland
© 2018 - mijnGelderland
Disclaimer Colofon
Facebook Twitter Youtube