Verbeelding van de Waal
Verbeelding van de Waal laat letterlijk alle aspecten van de Waal zien. Vooral in beeld, maar ook in woord.
Lees intro
80 verhalen
Bekijk volledige kaart
De special is thematisch opgebouwd:
Verbeelding van de Waal is een samenwerkingsproject tussen De Bastei, Museum Het Valkhof, Erfgoed Gelderland, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, gemeente Nijmegen en Overland. Financieel mogelijk gemaakt door de provincie Gelderland.
Betrokken organisaties
-
De Bastei
Centrum voor natuur en cultuurhistorieEen dagje uit in de natuur bij Nijmegen start hier! In dit interactieve...
-
Erfgoed Gelderland
Samen verleden toekomst gevenErfgoed Gelderland is een coöperatie van en voor erfgoedorganisaties....
-
Valkhof Museum
Kunst en archeologieIn het Valkhof Museum vindt u een topcollectie Romeinse archeologie,...
De Rijn als god
<p>In de Romeinse tijd was de Rijn een belangrijke rivier. Behalve een imposant natuurverschijnsel was het de grens van het Romeinse rijk en een handelsader....
Agressief bekribben
<p>Al in de middeleeuwen kregen de mensen door dat de loop van de rivieren te beïnvloeden is. Door kribben aan te leggen kan je land...
Bloeitijd van de riviervisserij
<p>In de late middeleeuwen begon de bloeitijd van de riviervisserij. Grote trekvissen als zalm en steur konden tot die tijd alleen met spiezen, harpoenen of...
Werken in de steenfabriek
<p>Dankzij de kleiwinning en de steenfabrieken was het in de uiterwaarden langs de Waal een drukte van belang. Honderden mannen, vrouwen en kinderen werkten in...
Schipbruggen
<p>Eeuwenlang was de Waal te breed voor vaste bruggen. Maar als er een militaire noodzaak was, dan was de oplossing: schipbruggen over de Waal</p>
Verbeelding van de Waal - inleiding
<p>Verbeelding van de Waal laat letterlijk alle aspecten van de Waal zien. Vooral in beeld, maar ook in woord. Verwonder je over de Waal en...
Waalbruggen in oorlogstijd
<p>Bruggen waren in oorlogstijd van enorm strategisch belang. Zonder bruggen zijn rivieren nauwelijks passeerbaar voor troepen en materieel. Om die reden worden in oorlogstijd bruggen...
Wiel aan de Ronduit bij Bemmel
<p>Door het afsnijden van een naar het noorden toe uitschurende rivierbocht van de Waal werd in 1648 voorkomen dat deze over Bemmel heen zou schuiven....
De eerste dijken
<p>De bewoners van het rivierengebied hebben zich vanaf de middeleeuwen enorme moeite getroost om het water door middel van dijken in te tomen. Dat leidde...
Romeinen sturen de Rijnlopen
<p>Ooit was de Rijn een rivier die vrij door de delta stroomde, zich vertakte, naar believen overstroomde en soms een andere loop nam. De prehistorische...
De Hollandse Waterlinie aan de Waal
<p>Water is een effectief middel om de vijand op afstand te houden. Om het rijke West-Nederland te beschermen werden lage gebieden onder water gezet. Juist...
Rivieren verschuiven
<p>Niet alleen bij extreem hoogwater of ijsgang, ook bij normale waterstanden konden dijken worden bedreigd. Rivierlopen konden naar de dijk toe verschuiven. Langs de Waal...
Rivierlopen manipuleren
<p>Gedurende de middeleeuwen had de mens weinig invloed op de rivier. De Waal was een brede stroom, soms met eilanden, geulen en ondiepten. Een geul...
Vissen in de Waal
<p>Ooit was de vis in de Waal een belangrijke voedselbron voor de mensen die langs de rivier woonden. In elk dorp woonden vissers, en ook...
Dijken in het landschap bij Beuningen en Weurt
<p>De dijk bij Beuningen, ten zuiden van de Waal, heeft niet altijd op deze plek gelegen. Tussen grofweg Weurt en Winssen is de dijk enkele...
Weurts straatje en bomen van betekenis
<p>Vanaf 1990 zijn veel uiterwaarden opnieuw ingericht voor nieuwe natuur en ruimte voor de rivier. In het begin van de 21e eeuw is er ook...
Schipmolens op de Waal
<p>Al in de middeleeuwen werd de energie van het stromende Waalwater gebruikt om molens aan te drijven. Die oude schipmolens zijn een inspiratie van nieuwe...
De beteugelde rivier
<p>Na eeuwen van maatregelen om de rivier in te dammen en op zijn plaats te houden is de rivier veiliger en voorspelbaarder geworden. Toch verlangen...
Van beteugeling naar ruimte geven
<p>Vanaf 1850 werkte Rijkswaterstaat aan de normalisatie van de Waal. In honderd jaar tijd werd de rivier met dijken en kribben beteugeld. In de tweede...
De Waal als levensader
<p>Al duizenden jaren schenkt de Waal de bewoners langs haar oevers voorspoed. Om te wonen, voor visserij, maar ook als verkeersroute voor de handel.</p>
De Waal als natuurlijke en beteugelde rivier
<p>Al miljoenen jaren vormen de voorlopers van de Rijn en de Waal grote delen van ons land. Al die tijd komen ze uit de Alpen...
Opkomst en bloei van de Hanze
<p>In de middeleeuwen ontwikkelde de handel in onze contreien zich sterk. Ook de handel over de Rijn en de Waal bloeide. Gelderse steden als Nijmegen,...
Dorpen spoelen weg
<p>De bewoners van de dorpen van de Waal stonden machteloos tegenover een zich uitschurende rivierbocht. Verschillende dorpskernen zijn in het water verdwenen.</p>
Tachtigjarige Oorlog: Beleg van Zaltbommel
<p>De Spanjaarden belegerden in 1599 tijdens de Tachtigjarige Oorlog de stad Zaltbommel. De troepen van de Spaanse bevelhebber Mendoza vochten er tegen de manschappen van...
Rijnromantiek
<p>Aan het begin van de negentiende eeuw ontdekten schrijvers en schilders het Duitse Rijndal als misschien wel het meest romantische landschap van Europa. Al snel...
Tachtigjarige Oorlog aan de Waal
<p>De rivieren Maas en Waal vormden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648) een belangrijke natuurlijke barrière. De versterkingen, die lagen op de plaatsen waar...
Nieuwe Waallandschappen met oude wortels
<p>Vanaf 1990 zijn veel uiterwaarden opnieuw ingericht voor nieuwe natuur en ruimte voor de rivier. Zo is het uiterwaardenlandschap de afgelopen 25 jaar langzamerhand...
Dagelijks leven aan de Waal
<p>Vanaf de zestiende en zeventiende eeuw werd steeds vaker het dagelijks leven langs de Waal geportretteerd, van scheepvaart, bedrijvigheid en landbouw tot pontjes en bruggen....
Vaste bruggen
<p>Het duurde tot in de twintigste eeuw voordat er vaste bruggen over de Waal werden gebouwd. Het uitbreidende spoorwegennet en het toenemende wegverkeer maakte dit...
Recreatiehaven in plaats van overslaghaven
<p>Nog steeds is de Rijn een van de belangrijkste transportaders van Europa, maar het economische belang van de tussenliggende steden als overslaghaven of industriegebied...
De bijna-ramp 1995
<p>In de jaren negentig waren we in Nederland de mogelijkheden van watersnood bijna vergeten. Na 1926 hadden zich in het rivierengebied geen grote overstromingen meer...
Tachtigjarige Oorlog: Slot Loevestein
<p>Slot Loevestein ligt op een zeer strategische plek. Hier komen Maas en Waal samen en grenzen Gelderland, Brabant en Zuid-Holland aan elkaar. Het kasteel was...
Rivierbaden, recreatievaart en struintochten
<p>Hoewel vooral de stuwwal, het Waalfront en de weidse gezichten tot de verbeelding van de welgestelde negentiende-eeuwse reiziger spraken, oefende de rivier zélf ook altijd...
Bemmel gered, Doornik verdrinkt
<p>De bewoners van de dorpen langs de Waal stonden machteloos tegenover een zich uitschurende rivierbocht. Bemmel ontsnapte aan dit lot, ten koste van Doornik dat...
Voorbeeld, de ramp van 1855
<p>Sinds de bedijking is het rivierengebied geteisterd door honderden overstromingen, de ene ernstiger dan de andere. Er bestaan verslagen van de grotere rampen. Die werden...
Zandwinning bij de Waal
<p>In het rivierengebied wordt niet alleen klei, maar ook veel zand gewonnen. Het wordt gebruikt als bouwmateriaal in cement, bijgemengd met klei voor baksteen en...
IJstijden en rivieren
<p>De voorlopers van de Rijn, de Waal en de Maas vormden het Nederlandse landschap. Al miljoenen jaren lang brengen deze rivieren grind, zandkorrels en kleideeltjes...
Twee bijzondere handelsproducten: wijn en hout
<p>Eeuwenlang vormde de handel in Rijnwijn een van de belangrijkste pijlers onder de economische voorspoed van Nijmegen. Dertig tot vijftig procent van alle schepen die...
Vernieuwing tijdens de Industriële Revolutie
<p>De industriële revolutie veranderde in de negentiende eeuw de aard van de handel op de Waal. De stoomscheepvaart deed zijn intrede, en talloze maatregelen zorgden...
Inbraakkolken
<p>Vroegere dijkdoorbraken hebben hun sporen nagelaten in het landschap. Bij een doorbraak schuurt het binnenstromende water een gat in de bodem. Die gaten zien we...
Schrijvers, schilders en de opkomst van het toerisme
<p>In de negentiende eeuw ontdekten ook in Nederland romantische schrijvers en wandelaars de stuwwal bij Nijmegen en het rivierenlandschap. In hun voetsporen volgden de schilders....
Tachtigjarige Oorlog: Fort Sint Andries
<p>In de Bommelerwaard bij Heerewaarden, op een punt waar de rivieren de Waal en Maas elkaar bijna raken, bouwden de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog...
Omgaan met de grillen van de rivier
<p>Toen de mensen 5000 jaar geleden vaste woonplaatsen kregen en de door de rivier afgezette kleigronden gingen bewerken, waren er nog geen dijken. Instanties als...
Steden aan de Waal
<p>Nederlands oudste steden liggen aan de Waal: Nijmegen, met zijn Romeinse verleden, en Tiel, al een stad in de vroege middeleeuwen. De steden Nijmegen, Tiel...
De rivier gunstig stemmen met offers
<p>De belevingswereld van de vroege bewoners van het rivierengebied was vol van mythen en religieuze betekenis. Ze hadden geen tempels of kerken waar ze hun...
Tweede Wereldoorlog aan de Waal
<p>Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het rivierengebied twee keer het toneel geweest van oorlogsgeweld. Ondanks moderne oorlogsmiddelen bleken de rivieren moeilijk te nemen barrières, die...
Boerderijen, kerken en dorpen vanaf de middeleeuwen
<p>Het huidige Waallandschap, hangt samen met de landbouw die zich vanaf de middeleeuwen op de oeverwallen en komgronden ontwikkelde. Ook de dorpen hebben hun oorsprong...
Een nieuwe toekomst voor Dijkmagazijn Beuningen
<p>Langs de Waaldijken zijn op verschillende plekken nog zogenaamde dijkmagazijnen te vinden. De meeste dijkmagazijnen werden in de negentiende eeuw gebouwd. Een van deze dijkmagazijnen...
De Waal in schilderijen: opkomst
<p>Met de opkomst van de Renaissance, aan het begin van de zestiende eeuw, schilderden kunstenaars meer religieuze taferelen en legden ze zich toe op alledaagse...
De Waal als barrière
<p>Toen Nederland nog grotendeels bedekt was met moerassen en bossen, vormden rivieren de verbindingen tussen verschillende streken.</p>
De Rijn als god
<p>In de Romeinse tijd was de Rijn een belangrijke rivier. Behalve een imposant natuurverschijnsel was het de grens van het Romeinse rijk en een handelsader....
Agressief bekribben
<p>Al in de middeleeuwen kregen de mensen door dat de loop van de rivieren te beïnvloeden is. Door kribben aan te leggen kan je land...
Bloeitijd van de riviervisserij
<p>In de late middeleeuwen begon de bloeitijd van de riviervisserij. Grote trekvissen als zalm en steur konden tot die tijd alleen met spiezen, harpoenen of...
Werken in de steenfabriek
<p>Dankzij de kleiwinning en de steenfabrieken was het in de uiterwaarden langs de Waal een drukte van belang. Honderden mannen, vrouwen en kinderen werkten in...
Schipbruggen
<p>Eeuwenlang was de Waal te breed voor vaste bruggen. Maar als er een militaire noodzaak was, dan was de oplossing: schipbruggen over de Waal</p>
Verbeelding van de Waal - inleiding
<p>Verbeelding van de Waal laat letterlijk alle aspecten van de Waal zien. Vooral in beeld, maar ook in woord. Verwonder je over de Waal en...
Waalbruggen in oorlogstijd
<p>Bruggen waren in oorlogstijd van enorm strategisch belang. Zonder bruggen zijn rivieren nauwelijks passeerbaar voor troepen en materieel. Om die reden worden in oorlogstijd bruggen...
Wiel aan de Ronduit bij Bemmel
<p>Door het afsnijden van een naar het noorden toe uitschurende rivierbocht van de Waal werd in 1648 voorkomen dat deze over Bemmel heen zou schuiven....
De eerste dijken
<p>De bewoners van het rivierengebied hebben zich vanaf de middeleeuwen enorme moeite getroost om het water door middel van dijken in te tomen. Dat leidde...
Romeinen sturen de Rijnlopen
<p>Ooit was de Rijn een rivier die vrij door de delta stroomde, zich vertakte, naar believen overstroomde en soms een andere loop nam. De prehistorische...
De Hollandse Waterlinie aan de Waal
<p>Water is een effectief middel om de vijand op afstand te houden. Om het rijke West-Nederland te beschermen werden lage gebieden onder water gezet. Juist...
Rivieren verschuiven
<p>Niet alleen bij extreem hoogwater of ijsgang, ook bij normale waterstanden konden dijken worden bedreigd. Rivierlopen konden naar de dijk toe verschuiven. Langs de Waal...
Rivierlopen manipuleren
<p>Gedurende de middeleeuwen had de mens weinig invloed op de rivier. De Waal was een brede stroom, soms met eilanden, geulen en ondiepten. Een geul...
Vissen in de Waal
<p>Ooit was de vis in de Waal een belangrijke voedselbron voor de mensen die langs de rivier woonden. In elk dorp woonden vissers, en ook...
Dijken in het landschap bij Beuningen en Weurt
<p>De dijk bij Beuningen, ten zuiden van de Waal, heeft niet altijd op deze plek gelegen. Tussen grofweg Weurt en Winssen is de dijk enkele...
Weurts straatje en bomen van betekenis
<p>Vanaf 1990 zijn veel uiterwaarden opnieuw ingericht voor nieuwe natuur en ruimte voor de rivier. In het begin van de 21e eeuw is er ook...
Schipmolens op de Waal
<p>Al in de middeleeuwen werd de energie van het stromende Waalwater gebruikt om molens aan te drijven. Die oude schipmolens zijn een inspiratie van nieuwe...
De beteugelde rivier
<p>Na eeuwen van maatregelen om de rivier in te dammen en op zijn plaats te houden is de rivier veiliger en voorspelbaarder geworden. Toch verlangen...
Van beteugeling naar ruimte geven
<p>Vanaf 1850 werkte Rijkswaterstaat aan de normalisatie van de Waal. In honderd jaar tijd werd de rivier met dijken en kribben beteugeld. In de tweede...
De Waal als levensader
<p>Al duizenden jaren schenkt de Waal de bewoners langs haar oevers voorspoed. Om te wonen, voor visserij, maar ook als verkeersroute voor de handel.</p>
De Waal als natuurlijke en beteugelde rivier
<p>Al miljoenen jaren vormen de voorlopers van de Rijn en de Waal grote delen van ons land. Al die tijd komen ze uit de Alpen...
Opkomst en bloei van de Hanze
<p>In de middeleeuwen ontwikkelde de handel in onze contreien zich sterk. Ook de handel over de Rijn en de Waal bloeide. Gelderse steden als Nijmegen,...
Dorpen spoelen weg
<p>De bewoners van de dorpen van de Waal stonden machteloos tegenover een zich uitschurende rivierbocht. Verschillende dorpskernen zijn in het water verdwenen.</p>
Tachtigjarige Oorlog: Beleg van Zaltbommel
<p>De Spanjaarden belegerden in 1599 tijdens de Tachtigjarige Oorlog de stad Zaltbommel. De troepen van de Spaanse bevelhebber Mendoza vochten er tegen de manschappen van...
Rijnromantiek
<p>Aan het begin van de negentiende eeuw ontdekten schrijvers en schilders het Duitse Rijndal als misschien wel het meest romantische landschap van Europa. Al snel...
Tachtigjarige Oorlog aan de Waal
<p>De rivieren Maas en Waal vormden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648) een belangrijke natuurlijke barrière. De versterkingen, die lagen op de plaatsen waar...
Nieuwe Waallandschappen met oude wortels
<p>Vanaf 1990 zijn veel uiterwaarden opnieuw ingericht voor nieuwe natuur en ruimte voor de rivier. Zo is het uiterwaardenlandschap de afgelopen 25 jaar langzamerhand...
Dagelijks leven aan de Waal
<p>Vanaf de zestiende en zeventiende eeuw werd steeds vaker het dagelijks leven langs de Waal geportretteerd, van scheepvaart, bedrijvigheid en landbouw tot pontjes en bruggen....
Vaste bruggen
<p>Het duurde tot in de twintigste eeuw voordat er vaste bruggen over de Waal werden gebouwd. Het uitbreidende spoorwegennet en het toenemende wegverkeer maakte dit...
Recreatiehaven in plaats van overslaghaven
<p>Nog steeds is de Rijn een van de belangrijkste transportaders van Europa, maar het economische belang van de tussenliggende steden als overslaghaven of industriegebied...
De bijna-ramp 1995
<p>In de jaren negentig waren we in Nederland de mogelijkheden van watersnood bijna vergeten. Na 1926 hadden zich in het rivierengebied geen grote overstromingen meer...
Tachtigjarige Oorlog: Slot Loevestein
<p>Slot Loevestein ligt op een zeer strategische plek. Hier komen Maas en Waal samen en grenzen Gelderland, Brabant en Zuid-Holland aan elkaar. Het kasteel was...
Rivierbaden, recreatievaart en struintochten
<p>Hoewel vooral de stuwwal, het Waalfront en de weidse gezichten tot de verbeelding van de welgestelde negentiende-eeuwse reiziger spraken, oefende de rivier zélf ook altijd...
Bemmel gered, Doornik verdrinkt
<p>De bewoners van de dorpen langs de Waal stonden machteloos tegenover een zich uitschurende rivierbocht. Bemmel ontsnapte aan dit lot, ten koste van Doornik dat...
Voorbeeld, de ramp van 1855
<p>Sinds de bedijking is het rivierengebied geteisterd door honderden overstromingen, de ene ernstiger dan de andere. Er bestaan verslagen van de grotere rampen. Die werden...
Zandwinning bij de Waal
<p>In het rivierengebied wordt niet alleen klei, maar ook veel zand gewonnen. Het wordt gebruikt als bouwmateriaal in cement, bijgemengd met klei voor baksteen en...
IJstijden en rivieren
<p>De voorlopers van de Rijn, de Waal en de Maas vormden het Nederlandse landschap. Al miljoenen jaren lang brengen deze rivieren grind, zandkorrels en kleideeltjes...
Twee bijzondere handelsproducten: wijn en hout
<p>Eeuwenlang vormde de handel in Rijnwijn een van de belangrijkste pijlers onder de economische voorspoed van Nijmegen. Dertig tot vijftig procent van alle schepen die...
Vernieuwing tijdens de Industriële Revolutie
<p>De industriële revolutie veranderde in de negentiende eeuw de aard van de handel op de Waal. De stoomscheepvaart deed zijn intrede, en talloze maatregelen zorgden...
Inbraakkolken
<p>Vroegere dijkdoorbraken hebben hun sporen nagelaten in het landschap. Bij een doorbraak schuurt het binnenstromende water een gat in de bodem. Die gaten zien we...
Schrijvers, schilders en de opkomst van het toerisme
<p>In de negentiende eeuw ontdekten ook in Nederland romantische schrijvers en wandelaars de stuwwal bij Nijmegen en het rivierenlandschap. In hun voetsporen volgden de schilders....
Tachtigjarige Oorlog: Fort Sint Andries
<p>In de Bommelerwaard bij Heerewaarden, op een punt waar de rivieren de Waal en Maas elkaar bijna raken, bouwden de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog...
Omgaan met de grillen van de rivier
<p>Toen de mensen 5000 jaar geleden vaste woonplaatsen kregen en de door de rivier afgezette kleigronden gingen bewerken, waren er nog geen dijken. Instanties als...
Steden aan de Waal
<p>Nederlands oudste steden liggen aan de Waal: Nijmegen, met zijn Romeinse verleden, en Tiel, al een stad in de vroege middeleeuwen. De steden Nijmegen, Tiel...
De rivier gunstig stemmen met offers
<p>De belevingswereld van de vroege bewoners van het rivierengebied was vol van mythen en religieuze betekenis. Ze hadden geen tempels of kerken waar ze hun...
Tweede Wereldoorlog aan de Waal
<p>Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het rivierengebied twee keer het toneel geweest van oorlogsgeweld. Ondanks moderne oorlogsmiddelen bleken de rivieren moeilijk te nemen barrières, die...
Boerderijen, kerken en dorpen vanaf de middeleeuwen
<p>Het huidige Waallandschap, hangt samen met de landbouw die zich vanaf de middeleeuwen op de oeverwallen en komgronden ontwikkelde. Ook de dorpen hebben hun oorsprong...
Een nieuwe toekomst voor Dijkmagazijn Beuningen
<p>Langs de Waaldijken zijn op verschillende plekken nog zogenaamde dijkmagazijnen te vinden. De meeste dijkmagazijnen werden in de negentiende eeuw gebouwd. Een van deze dijkmagazijnen...
De Waal in schilderijen: opkomst
<p>Met de opkomst van de Renaissance, aan het begin van de zestiende eeuw, schilderden kunstenaars meer religieuze taferelen en legden ze zich toe op alledaagse...
De Waal als barrière
<p>Toen Nederland nog grotendeels bedekt was met moerassen en bossen, vormden rivieren de verbindingen tussen verschillende streken.</p>
