Waalbruggen in oorlogstijd

Deze tekst maakt onderdeel uit van de special Verbeelding van de Waal, De Waal als barrière, thema Oversteek.

Start van de Tweede Wereldoorlog

Toen op 10 mei 1940 de Duitsers het land binnenvielen werden op diezelfde dag de bruggen bij Nijmegen opgeblazen. Op die manier wilden de Nederlanders Duitse troepenverplaatsingen zo moeilijk mogelijk maken. In Zaltbommel waren de springladingen al in 1939 aan de pijlers van de bruggen vastgemaakt. Maar eerst liet men nog zoveel mogelijk Nederlandse legeronderdelen over de bruggen naar het noorden trekken. Daarna werden ook hier de springladingen tot ontploffing gebracht. De Duitsers begonnen onmiddellijk met het herstel van de bruggen. Het Regionaal Archief Nijmegen heeft filmbeelden van het herstel van de Waalbrug en de spoorbrug door P.W. Willems uit 1942. Tijdens het herstel maakte het verkeer gebruik van pontjes en noodbruggen.

Eind van de Tweede Wereldoorlog

In 1944 was het de beurt aan de Duitsers om bruggen onklaar te maken. In Zaltbommel bliezen ze de spoorbruggen op, maar behielden ze de verkeersbrug zodat Duitse soldaten zich nog bij de Duitse hoofdmacht in het noorden aan konden sluiten. Uiteindelijk viel de brug licht geschonden in geallieerde handen. De Waalbrug in Nijmegen werd tijdens Operatie Market Garden door de geallieerden veroverd (zie ook Tweede Wereldoorlog aan de Waal).

Jan van Hoof, redder van de Waalbrug

Dat de Waalbrug toen niet werd opgeblazen is volgens de overlevering mede te danken vaan verzetsheld Jan van Hoof. Hij heeft op 18 september een deel van de door de Duitsers aangebrachte explosieven onschadelijk gemaakt. Op 19 september, toen hij Engelsen door de Nijmeegse binnenstad loodste, werd de verkenningsauto door de Duitsers onder vuur genomen. Hij overleefde de beschieting, maar werd even later alsnog gedood op hoek van de Lange Hezelstraat en de Nieuwe Markt. In de maanden na de bevrijding groeide Van Hoof uit tot een Nijmeegse verzetsheld, de redder van de Waalbrug. Er rees echter ook twijfel over de rol van Jan van Hoof, er waren namelijk geen getuigen van zijn actie. Een onderzoekscommissie concludeerde in 1952 dat Jan van Hoof met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid het ontstekingsmechanisme onschadelijk had gemaakt, al betekende dat niet automatisch dat hij daarmee de brug had gered.

Bronnen

• Historische atlas van het rivierenland, M. de Bruijn en S. van Doornmalen, 2014
• Huis van de Nijmeegse Geschiedenis

Vervolg: Strijd aan de Waal

Rechten

Overland, in opdracht van De Bastei, Nijmegen, CC-BY-SA