Sporen van slavernijverleden
In januari 2020 is het project Sporen van Slavernijverleden in Gelderland van start gegaan. Deze special beschrijft iedere maand een spoor van het slavernijverleden in de periode van Nederlandse kolonisatie wereldwijd. Ook in Gelderland zijn sporen van slavernij te traceren. Binnen dit project doen Gelderse organisaties onderzoek naar mensen, plaatsen, gebeurtenissen, huizen en kastelen die verband hebben met het slavernijverleden.
Zo blijkt uit de archieven van een aantal Gelderse families dat zij eigenaren waren van plantages in Suriname en Guyana. Er is bekend dat ook hier Afrikanen als bedienden werkten, die eerder in slavernij leefden en dat in een aantal kastelen op portretten ook Afrikaanse bedienden te zien zijn. Een aantal plantages in Suriname hebben Gelderse namen: onder meer Gelderland, Beekhuizen en Arnhem. In Harderwijk was het Koloniaal Werfdepot voor de KNIL gevestigd dat ook aanknopingspunten biedt voor sporen van slavernijverleden. Ook zijn er sporen naar Zuid-Afrika en Indonesië gevonden. Er wonen ook in Gelderland nazaten van tot slaaf gemaakten of marrons die in verband staan met de geschiedenis van slavernij.
Betrokken organisaties
-
Museum Het Valkhof
Kunst en archeologieIn Museum Het Valkhof vindt u een topcollectie Romeinse archeologie,...
-
Afrika Museum
Ontmoet Afrika, een museum over mensenHet Afrika Museum in Berg en Dal (nabij Nijmegen) is gewijd aan kunst...
-
Geldersch Landschap & Kasteelen
Bescherming en beheer van landschappen en kastelenBehoud, beheer en herontwikkeling van Gelders erfgoed vraagt groot...
Een geborduurd protest tegen de slavernij
‘Komt, daar onse harten bloeden / Dat hier onse daden spreken / Op het zien van slavernij / Laten wij dit Muisje vrij.’(1)
Christiaan van Gorssel uit ‘de Oost’
Op Paaszondag 1818 werd in de hervormde kerk van Gorssel de kleermakersgezel uit ‘de Oost’, die tot dan toe bekend was onder de naam Nuncius...
Tot slaaf gemaakt in Marokko
Damiaan Hugo Staring is in Gendringen geboren als zoon van dominee Antonij Staring (1692-1740) en diens tweede echtgenote Anna Christina Lucretia Ver Huell (1703-1794). Zowel...
Een levend verleden
Mijn naam is Barbara Esseboom. Ik ben geboren in Paramaribo en getogen in Arnhem met verhalen, liederen en rijmpjes die op een subtiele, onderhuidse manier...
Nederland en Banda
De band tussen de Molukse- en Banda eilanden, kruidnagel, nootmuskaat en Gelderland gaat verder terug dan de komst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie naar de...
Het Burgemeesterhuys aan de Vischmarkt 55/57 te Harderwijk
Het Burgemeesterhuys is gebouwd in 1757 in opdracht van Willem Hendrik van Steenbergen. Zijn familiewapen is er nog op te zien. Wat hebben de bouwer...
Gecompenseerden en plantage-eigenaren uit Doesburg
In 1843, twintig jaar voor de afschaffing van de slavernij, stuurden Amsterdamse aandeelhouders en belanghebbenden van Surinaamse plantages een verzoekschrift aan de minister van Koloniën....
Sporen van koloniale slavernij in de Nijkerkse kerk
Schenectady (V.S.) is gesticht door de Nijkerker Arendt van Curler, staat er onder dit plaatsnaambord dat de ingang tot de stad Nijkerk markeert. Maar het...
Twee landen in mijn hart
Marlène Melfor (67) werd geboren op Curaçao, waar ze haar jeugd doorbracht tot ze dertien jaar oud was. Ze ging in haar eentje naar Nederland....
Leven op Vossenburg
We volgen in dit vierdelige spoor Anna van Vossenburg, ook Anna Vossenburg genoemd. Een opvallende verschijning in achttiende-eeuws Arnhem. Anna is rond 1710 in slavernij...
Slavernij in achttiende-eeuws Ceylon
Tot ver in de achttiende eeuw is de ‘slavenhandel’ in Azië onder de VOC omvangrijker dan in Suriname en de Cariben. Niet alleen de VOC,...
Een strijd voor gelijkheid
Marlène Melfor (67) werd op Curaçao geboren, waar ze tot haar dertiende gewoond heeft. Op twaalfjarige leeftijd is ze zonder haar familie naar Nederland verhuisd,...
Gecompenseerden uit de Wageningse elite, deel 1
Goedhart, Bloemenperk, Boomblad, en Rook: het is een greep uit de achternamen die zijn gegeven aan de slaafgemaakte personen die gebonden waren aan plantage Zorgvliet....
Slavenloon voor Damiaan Hugo Staring
Binnen de Gelderse familie Staring worden sinds 1753 twee zilveren muntstukjes bewaard. Het zijn munten die de tot slaaf gemaakte tiener Damiaan Hugo Staring (1736-1783)...
Ida en muskaatnotenperken
Op 27 maart 1817 arriveerde het schip Admiraal Evertsen onder commando van marine-officier Maurits Ver Huell bij Banda Neira. Hier vond op 2 april ten...
Anna op Vossenburg
We volgen in dit vierdelige spoor Anna van Vossenburg, ook Anna Vossenburg genoemd. Een opvallende verschijning in achttiende-eeuws Arnhem, geboren rond 1710.
Maurits Ver Huell als bron voor de Pattimura oorlog - Deel 2
De Gelderse marineofficier, schrijver en tekenaar Quirijn Maurits Rudolph Ver Huell raakte in 1817 direct betrokken bij de Pattimura oorlog. De enige bekende portretten van...
Een bescheiden geluid tegen slavernij op Huis Zypendaal
Wie op zoek is naar sporen van slavernij in Gelderland, komt een keer bij Huis Zypendaal in Arnhem uit. De familie Brantsen die onder andere...
Hoe het Koloniaal Werfdepot in Harderwijk komt
Harderwijk staat bekend om de visserij, de Hanze en de universiteit. Minder besef is er over de connecties met koloniale slavernij. Deze serie sporen laat...
Jan Bavius de Vries
Harderwijk staat bekend om de visserij, de Hanze en de Universiteit. Minder besef is er over de koloniale slavernij connecties van de oude Zuiderzeestad. Deze...
Afrikaanse bewoners van het Koloniaal Werfdepot in Harderwijk
Harderwijk staat bekend om de visserij, de Hanze en de universiteit. Minder besef is er over de connecties met koloniale slavernij. Deze serie sporen laat...
Maurits Ver Huell - Marineofficier, tekenaar en schrijver
Quirijn Maurits Rudolph Ver Huell (Zutphen, 11 september 1787 – Arnhem, 10 mei 1860) is de oudste zoon van mr. Everhard Alexander Ver Huell (1759-1829)...
Een Afrikaans sieraad in een Gelderse greppel
Museum Het Valkhof heeft in de collectie een ring uit de derde eeuw, waarop het hoofd is uitgesneden van een Afrikaanse man of vrouw met...
Leven op een kasteel: plantage-eigenaar en rentenier in Gendringen
Wie vanuit Paramaribo een blik werpt naar de andere kant van de Surinamerivier kijkt uit over een stuk land dat door een bocht van de...
Andries Lau en Zephir, Wageningers met Afrikaanse roots in de negentiende eeuw
Andries Lau woonde rond 1820 bij dominee Conrad Conrad Schwiers en zijn vrouw Mary Stafford.(1) In de Heerenstraat in Wageningen was Zephir huisknecht bij de...
Surinaams erfgoed op Middachten
Wie het niet weet, loopt er bij een bezoek aan kasteel Middachten zo aan voorbij: drie aquarellen die een beeld schetsen van Suriname begin negentiende...
Christina Martha Tiahahu en Maurits Ver Huell - Deel 1
“Met eene kruis-Orangbaai van Noessa Laut werd bij ons aan boord gebragt, het hoofd der muitelingen van dat eiland, Paulus Triago, Radja van Aboeboe, vergezeld...
Een Nijmeegs aandeel in de slavernij
In 1821 trad koopman en later locoburgemeester van Nijmegen Wilhelm Triebels in het huwelijk met Anna Maria Bedloo, telg uit een Surinaamse plantersfamilie. Het kersverse...
Een nieuw besef van een nieuwe generatie historici
Toen Robin Akkermans en Laura de Jong bij het project 'sporen van slavernijverleden' betrokken raakten, verwachtten ze dat het een onderzoek zou worden zoals ze...
Van Arnhemse rentenier naar slavenhandelaar in Berbice
Johannes Hendrik Lodewijk Maurenbrecher (1780?-1842) was rentenier van beroep. In 1833 kocht Maurenbrecher een stuk van landgoed Dreyen (nu Dreyeroord, Oosterbeek) van de St. Nicolai...
Anna's leven bij de Brantsens
We volgen in dit vierdelige spoor Anna van Vossenburg, ook Anna Vossenburg genoemd. Een opvallende verschijning in achttiende-eeuws Arnhem, geboren rond 1710. Dit laatste deel...
Djoerang: een Gelderse onderneming op Java
In de Gelderse plaats Zoelen bevindt zich de buitenplaats Djoerang, oorspronkelijk gebouwd in 1823 als Nieuwe-Wadestein.(1) Deze buitenplaats komt omstreeks 1850 in bezit van...
Surinaams erfgoed op Middachten - deel 2
Louise van Panhuys werd in 1763 te Frankfurt geboren als Frederike Auguste Louise van Barckhaus-Wiessenhütten. Haar vader was koopman, haar moeder zorgde ervoor dat ze...
De Pattimura oorlog, strijd voor vrijheid - Deel 1
De noordelijke Molukken en Ambonse eilanden vormden de belangrijkste locaties voor kruidnagel. Net als op de zuidelijker Banda-eilanden werd door Nederlandse kolonialisten met bruut geweld...
Anna in Arnhem
We volgen in dit vierdelige spoor Anna van Vossenburg, ook Anna Vossenburg genoemd. Een opvallende verschijning in achttiende-eeuws Arnhem, geboren rond 1710. Dit derde deel...
Gecompenseerden uit de Wageningse elite, deel 2
In 1821 stierf Johannes Emilius Phaff in de Gelderse stad Wageningen. (1) De vader van deze kolonel, dominee Johannes Phaff, was ooit eigenaar van de...
Surinaams erfgoed bij Middachten - deel 3
Voor dit laatste deel keren we terug naar de derde aquarel van Louise Van Panhuys die eerder in deel één kort besproken is. Op dit...
Pahlawan nasional Martha Christina - Deel 2
Auteurs, biografen en historici hebben vanaf midden negentiende eeuw bij de beschrijving van Christina Martha Tiahahu veelvuldig teruggegrepen op de 'Herinneringen van eene reis naar...
Rensselaerswijck en Schenectady
Kiliaen van Rensselaer was een belangrijke kolonisator, één van ‘patroons’ van Nieuw Nederland, hoewel hij zelf nooit in zijn patroonschap Rensselaerswijk in het huidige Albany...
Roosje in de herinneringen van Maurits Ver Huell
Slaafgemaakten zijn binnen het verhaal van overheersing en winstbejag in de wereldomvattende handel in nootmuskaat en foelie als mensen pijnlijk afwezig. Administratieve bronnen en plantage-inventarissen...
Surinaams erfgoed op Middachten - deel 1
Wie het niet weet, loopt er bij een bezoek aan kasteel Middachten zo aan voorbij: drie aquarellen die een beeld schetsen van Suriname begin negentiende...
Quaco en Kasteel Rosendael
Quaco is de hoofdpersoon in het eerste het eerste stripverhaal over het Nederlandse slavernijverleden, gemaakt door Ineke Mok en Eric Heuvel. Quaco is geboren in...
Een geborduurd protest tegen de slavernij
‘Komt, daar onse harten bloeden / Dat hier onse daden spreken / Op het zien van slavernij / Laten wij dit Muisje vrij.’(1)
Christiaan van Gorssel uit ‘de Oost’
Op Paaszondag 1818 werd in de hervormde kerk van Gorssel de kleermakersgezel uit ‘de Oost’, die tot dan toe bekend was onder de naam Nuncius...
Tot slaaf gemaakt in Marokko
Damiaan Hugo Staring is in Gendringen geboren als zoon van dominee Antonij Staring (1692-1740) en diens tweede echtgenote Anna Christina Lucretia Ver Huell (1703-1794). Zowel...
Een levend verleden
Mijn naam is Barbara Esseboom. Ik ben geboren in Paramaribo en getogen in Arnhem met verhalen, liederen en rijmpjes die op een subtiele, onderhuidse manier...
Nederland en Banda
De band tussen de Molukse- en Banda eilanden, kruidnagel, nootmuskaat en Gelderland gaat verder terug dan de komst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie naar de...
Het Burgemeesterhuys aan de Vischmarkt 55/57 te Harderwijk
Het Burgemeesterhuys is gebouwd in 1757 in opdracht van Willem Hendrik van Steenbergen. Zijn familiewapen is er nog op te zien. Wat hebben de bouwer...
Gecompenseerden en plantage-eigenaren uit Doesburg
In 1843, twintig jaar voor de afschaffing van de slavernij, stuurden Amsterdamse aandeelhouders en belanghebbenden van Surinaamse plantages een verzoekschrift aan de minister van Koloniën....
Sporen van koloniale slavernij in de Nijkerkse kerk
Schenectady (V.S.) is gesticht door de Nijkerker Arendt van Curler, staat er onder dit plaatsnaambord dat de ingang tot de stad Nijkerk markeert. Maar het...
Twee landen in mijn hart
Marlène Melfor (67) werd geboren op Curaçao, waar ze haar jeugd doorbracht tot ze dertien jaar oud was. Ze ging in haar eentje naar Nederland....
Leven op Vossenburg
We volgen in dit vierdelige spoor Anna van Vossenburg, ook Anna Vossenburg genoemd. Een opvallende verschijning in achttiende-eeuws Arnhem. Anna is rond 1710 in slavernij...
Slavernij in achttiende-eeuws Ceylon
Tot ver in de achttiende eeuw is de ‘slavenhandel’ in Azië onder de VOC omvangrijker dan in Suriname en de Cariben. Niet alleen de VOC,...
Een strijd voor gelijkheid
Marlène Melfor (67) werd op Curaçao geboren, waar ze tot haar dertiende gewoond heeft. Op twaalfjarige leeftijd is ze zonder haar familie naar Nederland verhuisd,...
Gecompenseerden uit de Wageningse elite, deel 1
Goedhart, Bloemenperk, Boomblad, en Rook: het is een greep uit de achternamen die zijn gegeven aan de slaafgemaakte personen die gebonden waren aan plantage Zorgvliet....
Slavenloon voor Damiaan Hugo Staring
Binnen de Gelderse familie Staring worden sinds 1753 twee zilveren muntstukjes bewaard. Het zijn munten die de tot slaaf gemaakte tiener Damiaan Hugo Staring (1736-1783)...
Ida en muskaatnotenperken
Op 27 maart 1817 arriveerde het schip Admiraal Evertsen onder commando van marine-officier Maurits Ver Huell bij Banda Neira. Hier vond op 2 april ten...
Anna op Vossenburg
We volgen in dit vierdelige spoor Anna van Vossenburg, ook Anna Vossenburg genoemd. Een opvallende verschijning in achttiende-eeuws Arnhem, geboren rond 1710.
Maurits Ver Huell als bron voor de Pattimura oorlog - Deel 2
De Gelderse marineofficier, schrijver en tekenaar Quirijn Maurits Rudolph Ver Huell raakte in 1817 direct betrokken bij de Pattimura oorlog. De enige bekende portretten van...
Een bescheiden geluid tegen slavernij op Huis Zypendaal
Wie op zoek is naar sporen van slavernij in Gelderland, komt een keer bij Huis Zypendaal in Arnhem uit. De familie Brantsen die onder andere...
Hoe het Koloniaal Werfdepot in Harderwijk komt
Harderwijk staat bekend om de visserij, de Hanze en de universiteit. Minder besef is er over de connecties met koloniale slavernij. Deze serie sporen laat...
Jan Bavius de Vries
Harderwijk staat bekend om de visserij, de Hanze en de Universiteit. Minder besef is er over de koloniale slavernij connecties van de oude Zuiderzeestad. Deze...
Afrikaanse bewoners van het Koloniaal Werfdepot in Harderwijk
Harderwijk staat bekend om de visserij, de Hanze en de universiteit. Minder besef is er over de connecties met koloniale slavernij. Deze serie sporen laat...
Maurits Ver Huell - Marineofficier, tekenaar en schrijver
Quirijn Maurits Rudolph Ver Huell (Zutphen, 11 september 1787 – Arnhem, 10 mei 1860) is de oudste zoon van mr. Everhard Alexander Ver Huell (1759-1829)...
Een Afrikaans sieraad in een Gelderse greppel
Museum Het Valkhof heeft in de collectie een ring uit de derde eeuw, waarop het hoofd is uitgesneden van een Afrikaanse man of vrouw met...
Leven op een kasteel: plantage-eigenaar en rentenier in Gendringen
Wie vanuit Paramaribo een blik werpt naar de andere kant van de Surinamerivier kijkt uit over een stuk land dat door een bocht van de...
Andries Lau en Zephir, Wageningers met Afrikaanse roots in de negentiende eeuw
Andries Lau woonde rond 1820 bij dominee Conrad Conrad Schwiers en zijn vrouw Mary Stafford.(1) In de Heerenstraat in Wageningen was Zephir huisknecht bij de...
Surinaams erfgoed op Middachten
Wie het niet weet, loopt er bij een bezoek aan kasteel Middachten zo aan voorbij: drie aquarellen die een beeld schetsen van Suriname begin negentiende...
Christina Martha Tiahahu en Maurits Ver Huell - Deel 1
“Met eene kruis-Orangbaai van Noessa Laut werd bij ons aan boord gebragt, het hoofd der muitelingen van dat eiland, Paulus Triago, Radja van Aboeboe, vergezeld...
Een Nijmeegs aandeel in de slavernij
In 1821 trad koopman en later locoburgemeester van Nijmegen Wilhelm Triebels in het huwelijk met Anna Maria Bedloo, telg uit een Surinaamse plantersfamilie. Het kersverse...
Een nieuw besef van een nieuwe generatie historici
Toen Robin Akkermans en Laura de Jong bij het project 'sporen van slavernijverleden' betrokken raakten, verwachtten ze dat het een onderzoek zou worden zoals ze...
Van Arnhemse rentenier naar slavenhandelaar in Berbice
Johannes Hendrik Lodewijk Maurenbrecher (1780?-1842) was rentenier van beroep. In 1833 kocht Maurenbrecher een stuk van landgoed Dreyen (nu Dreyeroord, Oosterbeek) van de St. Nicolai...
Anna's leven bij de Brantsens
We volgen in dit vierdelige spoor Anna van Vossenburg, ook Anna Vossenburg genoemd. Een opvallende verschijning in achttiende-eeuws Arnhem, geboren rond 1710. Dit laatste deel...
Djoerang: een Gelderse onderneming op Java
In de Gelderse plaats Zoelen bevindt zich de buitenplaats Djoerang, oorspronkelijk gebouwd in 1823 als Nieuwe-Wadestein.(1) Deze buitenplaats komt omstreeks 1850 in bezit van...
Surinaams erfgoed op Middachten - deel 2
Louise van Panhuys werd in 1763 te Frankfurt geboren als Frederike Auguste Louise van Barckhaus-Wiessenhütten. Haar vader was koopman, haar moeder zorgde ervoor dat ze...
De Pattimura oorlog, strijd voor vrijheid - Deel 1
De noordelijke Molukken en Ambonse eilanden vormden de belangrijkste locaties voor kruidnagel. Net als op de zuidelijker Banda-eilanden werd door Nederlandse kolonialisten met bruut geweld...
Anna in Arnhem
We volgen in dit vierdelige spoor Anna van Vossenburg, ook Anna Vossenburg genoemd. Een opvallende verschijning in achttiende-eeuws Arnhem, geboren rond 1710. Dit derde deel...
Gecompenseerden uit de Wageningse elite, deel 2
In 1821 stierf Johannes Emilius Phaff in de Gelderse stad Wageningen. (1) De vader van deze kolonel, dominee Johannes Phaff, was ooit eigenaar van de...
Surinaams erfgoed bij Middachten - deel 3
Voor dit laatste deel keren we terug naar de derde aquarel van Louise Van Panhuys die eerder in deel één kort besproken is. Op dit...
Pahlawan nasional Martha Christina - Deel 2
Auteurs, biografen en historici hebben vanaf midden negentiende eeuw bij de beschrijving van Christina Martha Tiahahu veelvuldig teruggegrepen op de 'Herinneringen van eene reis naar...
Rensselaerswijck en Schenectady
Kiliaen van Rensselaer was een belangrijke kolonisator, één van ‘patroons’ van Nieuw Nederland, hoewel hij zelf nooit in zijn patroonschap Rensselaerswijk in het huidige Albany...
Roosje in de herinneringen van Maurits Ver Huell
Slaafgemaakten zijn binnen het verhaal van overheersing en winstbejag in de wereldomvattende handel in nootmuskaat en foelie als mensen pijnlijk afwezig. Administratieve bronnen en plantage-inventarissen...
Surinaams erfgoed op Middachten - deel 1
Wie het niet weet, loopt er bij een bezoek aan kasteel Middachten zo aan voorbij: drie aquarellen die een beeld schetsen van Suriname begin negentiende...
Quaco en Kasteel Rosendael
Quaco is de hoofdpersoon in het eerste het eerste stripverhaal over het Nederlandse slavernijverleden, gemaakt door Ineke Mok en Eric Heuvel. Quaco is geboren in...
