Een ruïne, een steenoven en een neergestort vliegtuig

Een archeologische begeleiding van de herinrichting van Landgoed Brakel

Resten van kasteel Brakel na de aanval van Franse troepen in 1672.

Foto 1/3

De baggerwerkzaamheden van de slotgracht.

Foto 2/3

Bij het vergraven van de oeverhelling wordt een veertiende-eeuwse veldoven gevonden.

Foto 3/3

Landgoed Brakel ligt in de gemeente Zaltbommel aan de oostkant van het dorpje Brakel. Het is een rijksmonumentaal landgoed met een zeer hoge archeologische verwachting. Het bestaat uit het landhuis Brakel, gebouwd in 1768 en de ruïneresten van het veertiende-eeuwse kasteel Brakel. In 1672 verwoesten namelijk Franse soldaten van het leger van Lodewijk XIV het kasteel. De kasteelruïne ligt op een eiland met een gracht eromheen en biedt een romantische aanblik, wanneer men over het landgoed wandelt.

In 2020 maakte de eigenaar van het landgoed (Gelders Landschap & Kasteelen) plannen om het in drie verschillende fasen te gaan herinrichten. De eerste fase betrof het uitbaggeren van de gracht rond het kasteeleiland, het aanleggen van glooiende oeverhellingen langs de gracht en de verbreding van een sloot. Bij al deze graafwerkzaamheden zouden mogelijke aanwezige archeologische resten aangetast kunnen worden. Het was dus zaak om eerst inzichtelijk te krijgen waar de archeologische overblijfselen zich zouden kunnen bevinden. Gelders Landschap & Kasteelen gaf het archeologisch bedrijf RAAP in 2020 opdracht om een booronderzoek uit te voeren. Op basis van de resultaten van het booronderzoek werden er drie zones geselecteerd, waar een archeoloog de verdere graafwerkzaamheden begeleidde.

Neergestort vliegtuig

Het baggerslib werd op een naastgelegen weiland gestort en na een tijdje onderzocht op vondsten. Dit bleek niet altijd even gemakkelijk om te doen, maar leverde, ondanks dat de gracht in het verleden al eens was uitgebaggerd, wel interessante vondsten op. Wat is er nou zoal gevonden tijdens de begeleiding?

Uit het baggerslib kwamen vele vondsten tevoorschijn, onder andere aardewerk, leisteen (dakbedekking), musketkogels, munten, tinnen lepels, visloden, fragmenten van een drinkglas, en patroonhulzen en aluminiumresten uit de Tweede Wereldoorlog. Het aluminium is hoogstwaarschijnlijk afkomstig van een neergestort vliegtuig. Onduidelijk is waar het vliegtuig is neergestort en om welk vliegtuig het precies gaat. De gevonden gebruiksvoorwerpen worden gedateerd vanaf de volle middeleeuwen tot in de nieuwe tijd (1000 – 1950). De onderzoekers concluderen hiermee dat er voorafgaand aan de bouw van het kasteel op deze plek of heel dichtbij een nederzetting moet hebben gelegen.

Steenoven

Een leuke vondst werd gedaan bij de begeleiding van het afgraven van de oeverhellingen. Hier werd een dertiende/veertiende-eeuwse veldoven gevonden die vermoedelijk is gebruikt voor het bakken van de bakstenen van het kasteel.

De archeologische begeleiding heeft aangetoond dat ook tijdens relatief ondiepe graafwerkzaamheden belangrijke aanvullende informatie aan het licht komt die wat vertelt over de bewoningsgeschiedenis en het gebruik van Landgoed Brakel door de eeuwen heen.

Dit verhaal is onderdeel van de Gelderse Archeologische Kroniek 2021.

Bronnen:

Porreij-Lyklema, T.E., I.C.G. Hermsen, T.P. van Rooij & G. Hordijk, 2021: Plangebied Landgoed Brakel te Brakel, gemeente Zaltbommel; een archeologische opgraving – variant archeologische begeleiding, RAAP rapport 5352, Weesp 2021.