Bevrijd maar nog niet veilig

Operatie Market Garden

Vol spanning zien de mensen in het Rijk van Nijmegen en het land van Maas en Waal in september 1944 grote groepen vliegtuigen overkomen. Operatie Market Garden is begonnen. De geallieerden proberen de bruggen over de Maas, de Waal en de Rijn te veroveren. Iedereen voelt dat de bevrijding nabij is als de eerste geallieerde soldaten Maas en Waal intrekken. Maar de Slag om Arnhem wordt verloren. Het lukt de geallieerden Zuid-Nederland te bevrijden. Ten noorden van de Waal blijven de Duitsers de baas. Nijmegen en het gebied tussen Maas en Waal komen in de frontlinie te liggen.

Veertien Wamelse mannen gefusilleerd

Wamel heeft de eerste vier jaar van de oorlog betrekkelijk weinig last van de Duitse bezetters. Als de eerste Engelse verkenningstroepen in Wamel verschijnen, worden de in Tiel gelegerde Duitse bezetters extra waakzaam. Op dinsdag 19 september nemen enkele van hen een kijkje in Wamel. Ter hoogte van de kerk worden zij beschoten door de leden van de ondergrondse. De Duitsers trekken zich al schietend terug naar Tiel. Er volgen nieuwe schietincidenten. Als wraak steken de Duitsers enkele huizen in brand. Op 20 september nemen ze veertien mannen uit Wamel mee naar Tiel. Voor de stadswal worden ze gefusilleerd. Veel mensen vluchten weg uit Wamel. Van de bewoners van Huize St. Henricus vinden er 34 in het St. Jozefklooster in Beneden-Leeuwen onderdak.

De dijkbranden in Beneden-Leeuwen

Al gauw blijkt, dat het in het klooster aan de dijk in Beneden-Leeuwen ook niet veilig is. In september en oktober schieten de geallieerden vanuit Maas en Waal op Tiel. De Duitsers voelen zich bedreigd en steken de Waal over. Ze trekken brandstichtend door Wamel en vandaar verder naar Beneden-Leeuwen. In de nacht van 5 oktober dwingen ze de mensen aan de dijk hun huizen te verlaten. Ze steken met fosforgranaten 43 huizen in brand. Is het wraak op de vele beschietingen? Of een strategische actie om te voorkomen dat deze huizen als uitvalsbasis gebruikt worden om met een troepenmacht de Waal over te steken? Die vraag houdt de bewoners van Beneden-Leeuwen tot op de dag van vandaag bezig. De zusters in het klooster zien de vuurzee rondom hun klooster. Ze beleven spannende tijden. Maar gelukkig blijft hun klooster gespaard.

V1's

Gedurende de oorlog vliegen veel gevechtsvliegtuigen over Nederland. Ze boezemen veel angst in. Een aantal vliegtuigen crasht. Vanaf het najaar in 1944 worden veel V1’s (Vergeltungswaffe 1) vanuit Duitsland gelanceerd naar doelen in Engeland en België. Deze ‘vliegende bommen’ zijn niet erg nauwkeurig. Er komen er 2000 op Nederlands grondgebied terecht. De mensen zijn bang dat er een boven hun dorp neer zal storten. Deze angst is niet ongegrond. Op 3 en 8 februari 1945 raakt tot twee maal toe een bom het hart van Deest. De eerste valt op het klooster. De tweede voltreffer valt op de boerderij van de familie Litjens. Op beide plekken komt een aantal mensen om. In de nacht van 27 februari ontploft er een vlak bij het St. Jozefklooster in Beneden-Leeuwen. De bom richt veel ravage aan, maar gelukkig zijn er geen doden. Het gebied tussen de Maas en de Waal is eind september 1944 bevrijd. Maar door al deze gebeurtenissen zij er meer slachtoffers na, dan voor de bevrijding.

Dit verhaal is onderdeel van het Verhaal tussen Maas en Waal. Het volgende venster is hier te vinden.

Bronnen en verder lezen:

• E. Brons, Het klooster aan de dijk (Bronovus Uden, 2013).
• P. Deurloo, De Nije weg 'Bevrijd in de Frontlinie' (Printrendement Beuningen 2017).
• L. Lemmers, 'Dijkbrand te Leeuwen, 6 oktober 1944 deel 1',in: Tweestromenland 181 (2019).
• L. Lemmers, 'Dijkbrand te Leeuwen, 6 oktober 1944 deel 2',in: Tweestromenland 182 (2019).
• Remember september, uitgave van het Vrijheidsmuseum in Groesbeek in 2019.
• Heemkunde Leeuwen, 'Klooster 1944'.
• 75 jaar vrijheid, V1 in Deest.
• West Maas en Waal, Vrij Vertaald (PDF).
• Spannende Geschiedenis, Nederasselt.
• mijnGelderland, Manneneiland Lent.

Rechten

Adriaan Maters, Stichting Historisch Besef Beuningen; redactie Tweestromenland, CC-BY-NC