De stoomtram legt een link met de buitenwereld

De aanloop

Aan het eind van de negentiende eeuw komen er steeds meer spoorwegen. Notabelen in het Land tussen Maas en Waal ijveren ook voor een spoorlijn. Hun pogingen mislukken: er is te weinig financiële draagkracht. Vanaf 1880 proberen bestuurders in Maas en Waal de veel goedkopere tram door het gebied te laten rijden.

De grote voorvechters van een tramlijn zijn de heren Bouwens en Hiebendaal, burgemeester en oud-burgemeester van Horssen. De tram zal een stimulans geven aan het arme agrarische gebied, menen zij. Bovendien zal het bevoorraden van winkels en het vervoer van boter uit de stoomboterfabrieken en van fruit naar de markt efficiënter gaan per tram. Deze kan een geduchte concurrent worden van de stoomboten. Diverse plannen voor verschillende tracés door het gebied gaan niet door. Uiteindelijk komt er in 1902 de tram van Nijmegen naar Wamel.

Het tracé

De tramlijn volgt grotendeels de Koningstraat, de eeuwenoude doorgaande weg in het gebied. Soms leiden de initiatiefnemers de tramlijn midden door de dorpen. De tramhaltes leggen ze vooral bij drukbezochte cafés. Op een aantal plaatsen krijgt de tramweg een zijlijn naar een bedrijf. Daar worden goederen geladen en gelost. Het personenvervoer levert echter onverwacht het meeste geld op. Toch zijn er meer goederen- dan personenwagens.

Niet voor iedereen

Reizen met de tram is niet voor iedereen weggelegd. In de begintijd kost een ritje tweede klas met de tram van Nijmegen naar Druten 45 cent. Voor een arbeider, die vaak nog geen tien gulden per week verdient, is dit een enorm bedrag. Vaak gaan ze het laatste stuk van de rit lopen. Het komt zelfs voor dat een arme boer naar de markt in Nijmegen loopt en zijn varken in een van de goederenwagens van de tram laat rijden.

Succes en teloorgang

Ondanks de hoge tarieven is de tram meteen een succes. In het topjaar 1916 zijn er 224.000 passagiers. In 1918 brengt het goederenvervoer 38.300 gulden op. Maar al na de Eerste Wereldoorlog lopen de verdiensten terug. In 1926 komt de N.V. Stoomtram Maas en Waal voor het eerst in de rode cijfers. De watersnood in dat jaar richt grote schade aan.

Vanaf Ewijk naar het westen komen de rails onder water te staan. Het emplacement in Wamel drijft helemaal weg. De tram kan gedurende 22 dagen niet rijden. Als het water zakt, blijkt dat veel dwarsliggers niet meer te gebruiken zijn. Er moeten wel vijfduizend nieuwe komen. Vanaf deze tijd vervoert de tram minder passagiers en goederen. De concurrentie van bussen en vrachtauto’s wordt steeds groter. De N.V. Stoomtram Maas en Waal besluit zelf ook bussen en vrachtauto’s in te zetten, maar deze kunnen niet op tegen de particuliere vervoerbedrijfjes zonder personeel in dienst en met veel lagere prijzen.

Nije Weg

Voordeel is nog wel dat de oude Koningstraat vol kuilen en gaten zit en bij nat weer bijna onbruikbaar. Het vervoer over de tramrails is daarom comfortabeler. Maar door de aanleg van de Van Heemstraweg vervalt dit voordeel. In 1927 maakt men al een plan voor deze weg en de trammaatschappij ziet de donkere wolk boven zijn hoofd hangen. In 1934 houdt de tram op met rijden en een jaar later opent men de ‘Nije Weg’.

Dit verhaal is onderdeel van het Verhaal tussen Maas en Waal. Het volgende venster is hier te vinden.

Bronnen en verder lezen:

• P. Deurloo, Grote Werken. Hoe Maas en Waal welvarend werd (Beuningen/Nijmegen 2017).
• P. Deurloo, De Nije weg, dl.2, hs.4 'Van paardenkar tot automobiel' (Beuningen 2017).
• J. van Os, De Stoomtram Nijmegen-Wamel dl. 1 (Historische Vereniging Tweestromenland 1984).
• J. van Os, De Stoomtram Nijmegen-Wamel dl. 2 (Historische Vereniging Tweestromenland 1989).
• Gemeente Tram Nijmegen.
• Heemkunde Vereniging Leeuwen, Stoomtram Maas en Waal.
• Van Wamel tot Wamel, de stoomtram.

Rechten

Adriaan Maters, Stichting Historisch Besef Beuningen en Redactie Tweestromenland , CC-BY-NC