Veertien burgers uit Wamel geëxecuteerd in Tiel

Wraakactie voor actie van het verzet

Wilhelmus Schonenberg, een van de slachtoffers van de executie

In Tiel vond op 20 september 1944, tijdens Operatie Market Garden, een executie plaats. Bij deze executie werden veertien burgers uit Wamel door de Duitsers geëxecuteerd. Doordat de geallieerden tot stilstand gedwongen werden bij de Slag om Arnhem, werd Wamel een dorp aan het front. De directe aanleiding was het beschieten van de veerpont over de Waal tussen Tiel en Wamel door het plaatselijke verzet op 19 september 1944.

De oorlog in Wamel

Wamel, een dorp in het Land van Maas en Waal, kende de eerste vier jaar van de oorlog opvallend weinig ontberingen. In een artikel in Trouw van 30 april 1993 wordt die tijd zelf gekenschetst als ‘de bijna gemoedelijke oorlogstijd’. Vanaf 9 juli 1944 zou er van dat ‘bijna gemoedelijke’ gevoel weinig meer overblijven: een overval van het verzet op een controleur van goederen mislukte. Als reactie hierop kwam er een razzia van de Duitsers.

Veerpont

Twee maanden na de mislukte overval van 9 juli 1944 werd er een volgende verzetsdaad gepleegd in Wamel. De veerpont over de Waal tussen Tiel en Wamel werd beschoten op 19 september 1944. Deze schietpartij kwam voort uit een euforisch gevoel: de Engelsen, en daarmee de bevrijding, zouden vlakbij zijn. Ook de volgende dag is deze stemming nog niet verdwenen, zo wordt in het artikel van Trouw beschreven. De Duitsers steken als represaille voor de beschieting aanvankelijk namelijk het veerhuis in brand, maar dit kon de Wamelaren niet zozeer deren. Zij hadden namelijk drie Engelse voertuigen gezien en trokken de conclusie dat de bevrijding nabij moest zijn. Deze voertuigen bleken echter slechts kort poolshoogte te komen nemen. De Wamelaren beseften dit en de vreugde verdween.

Executie

Na het vertrek van de Engelsen sloeg de stemming om. De Duitsers, volgens sommige bronnen in beschonken toestand, namen veertien Wamelaren mee over de Waal naar Tiel. Hier werden ze tegen de muur gezet en in koelen bloede doodgeschoten. Een diepe wond voor het dorp Wamel.

Monument

Aan de Waalstraat in Tiel is een monument opgericht voor de geëxecuteerde Wamelaren. De tekst op de plaquette van het monument luidt als volgt: ‘Op 20 september 1944 werden op deze plaats veertien onschuldige burgers uit het dorp Wamel door de Duitschers vermoord’. Een van de geëxecuteerden betrof de destijds 35-jarige Wilhelmus Schonenberg.

Bronnen en verder lezen: