Frontstad Tiel

Op 20 september stak een Duitse patrouille de Waal over en arresteerde in Wamel veertien mannen. Omdat er door burgers op Duitsers zou zijn geschoten, werden deze mannen naar Tiel overgebracht en daar zonder vorm van proces in de straten doodgeschoten. Een dag later begonnen de Engelsen met hun beschietingen op Tiel. Een aantal maanden later is Tiel een verwoeste en verlaten stad geworden, getuige de aantekeningen in het dagboek van Gerrit Bouwhuis: 'Overal staan deuren open, de planken zijn voor de ramen verwijderd. Enkele gordijnen zijn blijven hangen en daar tussendoor giert de wind en de sneeuw. Militairen zien we praktisch niet, ze schijnen in de stellingen bij de rivier te zitten. Het is koud. De aanblik van de stad is troosteloos.'

De verlaten stad

De eerste Tielenaren moesten op 22 september 1944 hun huizen verlaten. Op last van de Ortskommandant, want er was geen burgemeester, moest er een evacuatiecommissie worden ingesteld. Op 6 november werd deze commissie ingelijfd bij het Bureau voor de Afvoer van de Burgerbevolking (BAB), een landelijke burgerlijke instantie. De bedoeling was dat 9000 mensen binnen 24 uur Tiel zouden moeten verlaten. Later is dit uitgesteld, maar op 9 november om 19.00 uur moest de binnenstad - met 2500 mensen - van Tiel ontruimd zijn. Op 17 november werd de totale evacuatie van Tiel afgekondigd. De eerste geëvacueerden vonden een onderkomen in Geldermalsen en later in de Vijfherenlanden. Op 8 januari 1945 volgde de bekendmaking dat de dan nog in Tiel verblijvende inwoners met ingang van 14 januari naar Friesland moesten vertrekken. Het werd een barre tocht via het Wijkse veer en Driebergen, met onderweg beschietingen vanuit de lucht, kwamen ze op 26 januari per trein aan in Leeuwarden, waar de Tielenaren hartelijk werden ontvangen.