Natuurpark De Leemputten

Steenfabricage in de zestiende eeuw

In de zestiende eeuw werden er in de omgeving van Groenlo (bij de Heerlijkheid Borculo) al stenen gemaakt. Deze stenen gebruikte men om grote verdedigingswerken te bouwen. Huizen werden toen immers van hout in plaats van steen gemaakt.

Oprichting van de steenfabriek

In begin negentiende eeuw groeide de vraag naar stenen door de bouw van huizen en fabrieken en door de verharding van wegen. De steenfabriek aan de Oude Winterwijkseweg in Groenlo, later de NV steenfabriek F.O.W. genaamd, werd in 1892 opgericht. In het begin werd de klei nog met de schop gewonnen en ging het vervoer ervan met ‘kiepwagentjes’. Door de ontwikkeling van ringovens begin twintigste eeuw was men niet meer van afhankelijk van het seizoen en kon men langer dan zes maanden produceren. De winning van de klei werd in 1931 gemechaniseerd door het gebruik van baggermolens, die met stoomkracht de klei afgraven. Hierna werd de klei in kiepwagons gestort en over de rails naar de fabriek vervoerd. In de fabriek werden de stenen gevormd met de steenpersmachine.

Toenemende vraag en achteruitgang

Na de Eerste Wereldoorlog nam de vraag naar bakstenen enorm toe vanwege de heropbouw. Maar het gebruik van beton en bitumen deed de baksteenindustrie geen goed. Pas na de Tweede Wereldoorlog groeide de vraag naar baksteen weer, vanwege herstelwerkzaamheden en een toenemende bevolking. In het rivierengebied van Gelderland waren tijdens de Tweede Wereldoorlog echter veel steenfabrieken verwoest. Ook ontstond er tijdens en na de Tweede Wereldoorlog een nijpend brandstoftekort. Hierdoor was het moeilijk om aan de vraag te voldoen. In 1950 was de Groenlose steenfabriek met 62 werknemers de grootste in de Achterhoek en Liemers. Er ontstond een felle concurrentie met steenfabrieken uit Duitsland en België. Vanaf circa 1965 werd noodgedwongen een grootschalige landelijke sanering van de industrietak ingezet. Uiteindelijk werd de steenfabriek F.O.W. op 1 januari 1975 gesloten.

Natuurpark de Leemputten

Na de sluiting bleef er een dertig hectare groot terrein achter met leemputten. Veel leemputten werden na de sluiting van steenfabrieken weer opgevuld met zand of soms met afval. In 1978 werd het gebied opengesteld onder de naam ‘Natuurpark de Leemputten’. Het park bestaat uit plassen, bos, houtwallen, hooilanden en ruigte. Deze variatie maakt het gebied geschikt voor vele vogels. In totaal komen er bij de Leemputten 93 soorten vogels voor. In de winter komen er soorten als het nonnetje, de bergeend, de grote zaagbek en de kuifeend overwinteren. Inmiddels is er een gebied ontstaan waar het voor natuur en mens goed toeven is. Er zijn verschillende speelweides. Er is een strandje en je kunt het natuurpark te voet en/of met de waterfiets verkennen. Ook is er een gebied van 5 hectare waar men kan vissen op schub-,spiegel- en lederkarpers.

Bronnen:

• G. Alofs (eindredactie), Gebakken in Gelderland. Baksteenfabricage rondom Nijmegen.
• ECAL, Steenfabricage in Oost Gelderland en rond Groenlo.

Rechten

Olga Spekman, CC-BY-NC