Huis ’t Oye bij Zutphen

Van geestelijk bezit naar rijksmonument

De Sint-Walburgiskerk in Zutphen bezit in de veertiende eeuw in de voormalige buurtschap Eme verschillende goederen waaronder ’t Oye. Op een kleine heuvel wordt later een huis gebouwd dat in de negentiende eeuw plaats maakt voor een landhuis met in de kelders nog mogelijke resten van het eerste middeleeuwse huis

Van geestelijke in wereldlijke handen

De proost van de Sint-Walburgiskerk beheert in 1376 het goed ’t Oye. Lambert ter Oye heeft als horige vermoedelijk het eerste huis op dit goed gebouwd nadat hij het in vast gebruik krijgt. In de eeuwen daarna heeft tot in de zestiende eeuw de familie Van Leesten het huis ’t Oye in handen. Het is dezelfde familie die de eerste eigenaren zijn van het dichtbij gelegen huis ’t Meyerinck (link). Door de vele kinderen in deze familie ontstaan er ingewikkelde erfopvolgingen. Begin zeventiende eeuw laat Otto van Essen, wiens familie de nieuwe eigenaar van ’t Oye is, zijn weduwe failliet achter. In 1618 wordt ’t Oye in het openbaar verkocht aan Peter van Sels. Dit is een in die tijd bekende geldschieter die het huis kort daarna weer doorverkoopt.

Langzaam maar zeker in verval

In de loop van de zeventiende eeuw bezitten de families Van der Marck en Van Cölnbach huis ’t Oye, totdat in 1706 de burgemeester uit Lochem, Adriaan Sloet tot Kerssenberg, het landgoed koopt. Hij laat een parkachtige tuin met lanen aanleggen. Bij de beschrijving van de erfenis in 1782 omvat het landgoed naast het herenhuis ’t Oye ook nog twee boerderijen met de namen Groot Oye en Klein Oye en bijbehorende landerijen.
Gedurende de achttiende eeuw raakt ’t Oye echter steeds meer in verval en wordt het begin negentiende eeuw gesloopt. Frederik Stork koopt dan ook in 1811 een terrein met theekoepel maar zonder huis. Later in de negentiende eeuw komt het in bezit van mr. Frans Gerrit Nieuwenhuis, die in 1868 het huidige neoclassicistische huis laat bouwen.

Van belegging tot gemeentelijk bezit

Begin twintigste eeuw, in 1908, koopt de Stichting Het Bornhof die in Zutphen een bejaardenhuis beheert, het landgoed als belegging. In 1970 neemt de gemeente Zutphen het bezit dat rijksmonument is, over en verhuurt ’t Oye voor bewoning. Nu is het verkocht aan particulieren en niet te bezichtigen. Het wordt omringd door veel nieuwbouw.

Bronnen:

Jan Vredenburg (eindred.), Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2013, p. 539-540.
Jan Harenberg, Eens bolwerk van de adel; kastelen en landhuizen in de Achterhoek en Liemers, 1999.