Huis Laag Helbergen bij Brummen

Bij de IJssel

Huis Laag Helbergen, de voormalige havezate (1966)

Huis Laag Helbergen (2010)

Langs de IJssel ligt in Cortenoever in een laaggelegen gebied ten noordoosten van Brummen huis Laag Helbergen. De naam verwijst naar een hoogte (berg) midden in een laaggelegen land (helle). In de elfde eeuw was er mogelijk al sprake van bebouwing, en in de zestiende eeuw wordt op diezelfde plaats een nieuw huis gebouwd. Door de vruchtbare gronden in het IJsseldal heeft het landgoed vooral een agrarische functie behouden.

De familie Van Helbergen

Vanaf de elfde eeuw bestaat er al een geslacht Van Helbergen, ook al wordt Huis Laag Helbergen pas in 1326 bij naam vermeld. Hendrick van Helbergen heeft het goed dan in achterleen van Johan van Eerde, zelf een leenman van de graaf van Gelre. De stad Zutphen krijgt dit leen in 1356.

Zutphen heerst en verdeelt

De stad gebruikt de grond gedeeltelijk voor het afsnijden van een bocht van de rivier de IJssel, omdat deze de zuidelijke oever en de stadsmuur van Zutphen wegspoelt. Wat er achterblijft van de grond met huis Laag Helbergen wordt door Zutphen in leen gegeven aan mensen met een bestuurlijke functie, zoals aan burgemeesters. In de tweede helft van de zestiende eeuw laat Herman Boshoff, schepen te Zutphen, op de plaats van de oude havezate een nieuw huis bouwen in renaissancestijl.

Twee verschillende geslachten Van Helbergen

Waarschijnlijk tijdens de Nederlandse Opstand wordt Laag Helbergen deels verwoest. Na verkoop van het huis door Hendrick Boshoff in 1637 komt Laag Helbergen in handen van Hendrick van Essen. Hij verbouwt het tot boerderij. De familie Van Essen blijft tot 1791 in bezit van Laag Helbergen. Er volgen verschillende adellijke bezitters. Een familie, die zich Van Helbergen gaat noemen naar de naam van het huis, pacht de boerderij. Ondanks dezelfde naam is deze familie niet verwant aan het riddergeslacht Van Helbergen, waar alles mee begon.

De boerderij Laag Helbergen

In de achttiende eeuw wordt de boerderij uitgebreid tot een groot rechthoekig gebouw. In de negentiende eeuw wordt een keuken aangebouwd en verschijnt er een schuur. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog bevinden zich Duitse stellingen in de omgeving van Laag Helbergen. De tijdens archeologisch onderzoek gevonden munitieresten zijn de stille getuigen van heftige gevechten aldaar. Tot in de jaren zestig van de twintigste eeuw blijven de Van Helbergens de pachters. Het huis is nu een rijksmonument, maar niet te bezoeken.

Bronnen en verder lezen: