‘Men ging pionieren met methodieken.’

Vorming en ontwikkeling

‘De spreuk,“Wij leerden fier rechtop te staan”, van Henriëtte Roland Holst bij het beeldje (2), was voor velen een lijfspreuk. In de periode vanaf 1930 tot 1985 gebeurde er veel met vorming en ontwikkeling voor volwassenen. Daarvoor bestond het nauwelijks. Daarna ging het in sneltreinvaart. Begin van de vorige eeuw was het een nieuw idee dat volwassenen konden leren. De vormingscentra en volkshogescholen, maar ook de plattelandsvrouwen kwamen tussen beide wereldoorlogen tot ontwikkeling. Deze organisaties waren vaak verzuild, maar dat verdween later wel. Toen was het nog, katholiek, gereformeerd en algemeen. De Huishoudelijke Voorlichting voor in de stad en de Huishoudelijke Voorlichting ten Plattelande boden over heel Nederland tot in de jaren tachtig allerlei cursussen aan op het gebied van gezonde voeding, omgaan met geld, kruidentuin aanleggen, gezond koken, moestuin. Je kunt het je niet meer voorstellen, dat dat toen een vernieuwing was, omdat we nu al heel lang dat concept van 'een leven lang leren' kennen.

Methodieken

Men moest allerlei methodieken ontwikkelen, want je kon niet volwassenen op dezelfde manieren aanpakken, zoals je dat met kinderen deed. Vormingscentrum De Born (3) deed dit werk vooral gericht op vrouwen. In de eerste fase vrouwen van de SDAP (4), later van de Partij van de Arbeid. En later voor allerlei groeperingen, allerlei vrouwenorganisaties, waaronder de plattelandsvrouwen. Men ging pionieren met methodieken. Vrouwen kregen opdrachten. Bijvoorbeeld een artikel lezen en samenvatten en daar een inleiding over verzorgen. Of hoe bereid je je voor op een groep die elke week of elke veertien dagen bij elkaar kwam? Ga je een boek lezen of iets anders bespreken over de samenleving? Via allerlei opdrachten en rollenspelen ontwikkelde men daar de methodiek voor volwasseneneducatie, het vormings- en ontwikkelingswerk. Daarin leerde men ook van andere volkshogescholen en vormingscentra. Maar toen was dat dus pionieren.

Veel verdween in de jaren negentig

Het concept van de lerende volwassene in alle facetten bereikte in de jaren zeventig misschien wel zijn hoogtepunt. Een enorme intensivering kwam in 1975 met het Internationale Jaar van de Vrouw, een unieke gebeurtenis. En toen in tien jaar tijd was bijna alles verdwenen wat er aan structuren voor vorming en ontwikkeling van volwassenen was. Zoals de Federatie van Huishoudelijke en Gezinsvoorlichting in de stad en de Huishoudelijke Voorlichting ten Plattelande. Maar ook het vormingswerk voor jongeren, het Vormingswerk Jong Volwassenen. Allerlei maatschappelijke problemen die je later in de krant las of op de TV zag, zoals gebrek aan informatie over een gezonde leefstijl, problemen tussen mensen met verschillende achtergrond en oriëntatie, waarvan men dan zei: ''Daar zou eigenlijk iets moeten zijn, dat mensen elkaar weer ontmoeten en weer leren van elkaar of dit of dat.'' Dat was er jarenlang in volle bloei geweest. Er ontstond toen een enorme stimulans voor iedereen om deel te nemen aan de arbeidsmarkt. Alle training en scholing richtte zich daarop. Algemene vorming als mens en als burger verdween van de agenda. Met als gevolg een verzakelijking van de samenleving.'

Dit verhaal is gemaakt door Jeanne van Poppel (Werkgroep Oral History Gelderland) op basis van een interview met Annelies de Vries, april 2010 te Wageningen en in september 2021 van haar reactie voorzien. Lees ook het andere verhaal dat Jeanne van Poppel op basis van dat interview schreef.

Verklaring van de begrippen en namen:

(1) De Emancipatieraad (1981-1996) van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid adviseerde de regering over het emancipatiebeleid.

(2) Dit beeldje, gemaakt door Gra Rueb, stond bij de Born, conferentieoord te Bennekom. De tekst van Henriette Roland Holst staat nog steeds op de sokkel van het terras.

(3) De Born te Bennekom was van 1933 tot 1992 een conferentieoord.

(4) SDAP: Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (1894 -1946).

Rechten

Jeanne van Poppel, Werkgroep Oral History Gelderland, CC-BY-NC