Molukkers bij De Schaffelaar en De Biezen

Woonoorden vanaf 1951

Het hoofdgebouw van De Biezen. Collectie Gemeentearchief Barneveld

Foto 1/5

Achter De Biezen stond een flink woonoord. Collectie Gemeentearchief Barneveld

Foto 2/5

De ontruiming en de sloop van de barakken in 1974. Collectie Gemeentearchief Barneveld

Foto 3/5

Molukse kinderen in De Biezen tussen 1960 en 1970. Collectie Gemeentearchief Barneveld

Foto 4/5

Video 5/5

Na de Tweede Wereldoorlog breekt in het voormalige Nederlands Oost-Indië, dat nu Indonesië heet, een onrustige tijd aan. Veel inwoners willen een zelfstandige staat en geen bemoeienis van de Nederlanders meer. Het leger wordt ingezet en veel Nederlandse dienstplichtigen worden opgeroepen om in 'ons Indië' mee te vechten. Ook plaatselijke bewoners vechten met de Nederlanders mee. Deze mensen wonen vooral op de eilandengroep Molukken. Veel van de bewoners die meevechten, zijn beroepsmilitair bij het Koninklijk Nederlandsch Indisch Leger (KNIL).

Door hun landgenoten worden ze beschouwd als vijanden en moeten uiteindelijk vluchten. Zeker nadat in 1950 de onafhankelijkheid van de Zuid Molukken wordt uitgeroepen, de Republik Maluku Selatan (RMS). Deze onafhankelijkheid werd niet erkend. De Zuid Molukken bleef een provincie van Indonesië.

Barakkenkampen

In 1951 worden de Molukse KNIL-soldaten bij elkaar gebracht in kazernes op Java. Vandaar gaan ze met grote schepen naar Nederland. In Nederland worden de militairen en hun families tijdelijk ondergebracht in zogenaamde woonoorden. In de gemeente Barneveld waren in het kader van de werkverschaffing voor de Tweede Wereldoorlog al twee barakkenkampen gebouwd. Eén bij huis De Schaffelaar en één bij huis De Biezen. Op beide plekken worden ruim zeventig Molukse gezinnen ondergebracht. In deze woongemeenschappen wordt door de Molukkers het dagelijks leven zo veel als mogelijk opgepakt. Er wordt gewoond, onderwijs gegeven, naar de kerk gegaan en verenigingen opgericht.

Van de Biezen naar De Lors

In 1955 wordt het woonoord bij huis De Schaffelaar opgeheven en door nieuwbouw bij de Biezen kunnen alle Molukkers daar worden gehuisvest. Na verloop van tijd wordt duidelijk dat de Molukkers niet kunnen terugkeren naar Indonesië. Dat betekent tegelijkertijd dat de tijdelijke huisvesting in barakken wordt gestopt. In het begin van de jaren zeventig verhuizen de Molukse gezinnen stuk voor stuk naar het dorp Barneveld om in 'gewone' huizen te gaan wonen. Ze wonen vooral in wijk 'De Lors' in Barneveld en krijgen daar ook hun eigen kerkgebouw. Dat laatste is heel belangrijk in de Moluks-christelijke traditie.

Woonzorgcentrum

Er zijn in de loop van de jaren vaak spanningen tussen de Molukkers, vooral fanatieke jongeren, en hun omgeving. De aanhangers van de RMS vinden dat de Nederlandse regering meer druk moet zetten op de Indonesische regering. Omdat dit in hun ogen te weinig gebeurt, zijn er regelmatig opstootjes en is er zelfs een treinkaping. Zestig jaar na hun komst is de Molukse gemeenschap met haar eigen identiteit in de tweede, derde en inmiddels vierde generatie geheel geïntegreerd in de Nederlandse samenleving. De cultuur en identiteit worden zorgvuldig onderhouden, wat op diverse plaatsen nog steeds wordt getoond (denk aan de Pasar Malam) en gevierd. In 2012 wordt in de wijk 'De Lors' een nieuw woonzorgcentrum voor Molukse inwoners van Barneveld geopend: Rumah Maluku.

Auteur: Peter van Beek

Dit verhaal is het laatste venster van de canon van Barneveld. Het eerste venster is hier te vinden.

Meer lezen: Gerjan Crebolder e.a., 'De Biezen' … sama sama rasa!, 55 jaar Molukkers in Barneveld. Barneveld, 2006. 204 blz., met samenvatting in het Maleis (Schaffelaarreeks).

Zie ook:

Moluks Historisch Museum
Nederlands Openlucht Museum (Molukse barak)
Veluws Museum Nairac
Verder wordt er jaarlijks op vele plaatsen blijk gegeven van de Molukse cultuur op pasar malams die vaak vrij te bezoeken zijn.