![](http://mijngelderland.nl/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3532/johann-adolf-lasinsky-koblenz-ehrenbreitstein-1828-wikimedia-pd.jpg?anchor=center&mode=crop&width=160&height=160&rnd=131317110140000000)
Verbeelding van de Waal
Verbeelding van de Waal laat letterlijk alle aspecten van de Waal zien. Vooral in beeld, maar ook in woord.
Lees introDe special is thematisch opgebouwd:
Verbeelding van de Waal is een samenwerkingsproject tussen De Bastei, Museum Het Valkhof, Erfgoed Gelderland, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, gemeente Nijmegen en Overland. Financieel mogelijk gemaakt door de provincie Gelderland.
Betrokken organisaties
-
De Bastei
Centrum voor natuur en cultuurhistorieEen dagje uit in de natuur bij Nijmegen start hier! In dit interactieve...
-
Erfgoed Gelderland
Samen verleden toekomst gevenErfgoed Gelderland is een coöperatie van en voor erfgoedorganisaties....
-
Valkhof Museum
Kunst en archeologieIn het Valkhof Museum vindt u een topcollectie Romeinse archeologie,...
![Mensen brengen zich in veiligheid op de dijk bij doorbraak door kruiend ijs bij Millingen in 1799 © Reinier Vinkeles, Topografie van Nederland, collectie Universiteitsbibliotheek Leiden](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3423/vinkeles-doorbraak-millingen.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Zaltbommel op een ongedateerde pentekening © Collectie Gelderland Stadskasteel Zaltbommel, maker onbekend](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3240/zaltbommel-ongedateerd-via-cg-stadskasteel-zaltbommel.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De overstroomde uiterwaarden bij Beuningen in 1993 © Bart van Eyck CC-BY, Beeldbank Rijkswaterstaat](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3122/hoogwater-1993-bij-beuningen-rijkswaterstaat-bart-van-eyck.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De Waaldijk bij Heesselt met peilschaal op 1 februari 1995 © Henri Comront, beeldbank Rijkswaterstaat CC-by](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3426/peilschaal-heesselt-1995.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Rivierkribben zijn net als steenfabrieken onderdeel van het Waallandschap, hier omstreeks 1836 vastgelegd door de kunstenares Adriana Diderika van Houweninge © Adriana Diderika van Houweninge, Collectie Het Valkhof, PD.](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3152/rivierkribben-omstreeks-1836-valkhof-adriana-diderika-van-houweninge.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In 1816 voer het eerste stoomschip over de Waal, en al gauw was de raderboot een vertrouwd beeld. Op de voorgrond van deze tekening uit 1828 van Peter Franciscus Peters is een raderboot te zien. © via Collectie Gelderland Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3707/tekening-uit-1828-van-raderboot-door-peter-franciscus-peters-via-cg-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Waaldijk met kerkje van Hien. Het water rechts van de dijk is een strang, een overblijfsel van de Waal dat de dijk ooit bedreigde. (ongedateerd) © C.J. Steenberg, Rijksdienst Cultureel Erfgoed, CC-BY-SA 4.0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3511/kerkje-hien-rce.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Splitsingspunt van Rijn en Waal bij de Schenkenschans omstreeks 1640. De Waal was toen al een grotere tak dan de Rijn. Rond het splitsingspunt liggen veel fortificaties. Noord is onder. © Atlas van Loon, Joh. Jacobi Schort, ca. 1640](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3132/splitsing-rijn-waal-1640-met-schenkenschans-atlas-van-loon-jj-schort.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Op deze ets van Jan Caspar Philips uit 1741 zijn links van de aanlegsteiger van de gierpont baders te zien. © Jan Caspar Philips, 1741, collectie Museum Het Valkhof - CC-BY](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3730/16-ets-philips-1741-mhv.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Verburgtskolk gezien vanaf de Waaldijk © Google Streetview](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3210/verburgtskolk-gezien-vanaf-de-waaldijk-google-streetview.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Pelgrimage naar de Keulse domkerk was al vanaf de middeleeuwen populier. Pelgrims konden als souvenier een Driekoningeninsigne kopen, zoals deze uit circa 1400. © collectie Museum Het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3715/01-driekoningeninsigne.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Detail geschetste kaart van Johan van Gielis uit 1552 (noord onder). Commissarissen van het Hof van Gelre testten de stroom (stippellijn). © Johan van Gielis, Hof van Gelre en Zutphen, Gelders Archief, CC-BY](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3508/gielis-ingezoomd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Dijkmagazijn Beuningen in 2010. © Foto: Havang(nl) - September 2010 - CC-BY-SA-3.0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/6347/k-800px-beuningen_rijksmonument_523168_dijkmagazijn_dijk_41.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Tussen Heerewaarden en Rossum zijn nog de resten te zien van Nieuw Fort Sint Andries. Op de achtergrond de sluizen tussen Waal en Maas, die het fort ooit verdedigde. © René V. - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3484/heerewaarden-2010-06-27-restanten_nieuw_fort_st_andries-rené-v-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Het door de Spanjaarden gebouwde fort ‘oud’ Sint-Andries ligt strategisch op een landtong tussen Maas en Waal. Kaart van Blaeu, 1649. © Universiteit Utrecht, Toonneel der Steden, Joan Blaeu](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3475/fort-st-andries-universiteit-utrecht-toonneel-der-steden-joan-blaeu-1649.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Gehucht Kerkwijk in de Bommelerwaard, voorbeeld van een woerd © Jan Neefjes, Overland, CHW Gelderland 539, 2003 CC-by](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3274/kerkwijk-jan-neefjes.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Maurits van Oranje op een schilderij van Michiel van Mierevelt (ca. 1620 – 1630) was stadhouder en legeraanvoerder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. © Rijksmuseum - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3488/michiel_jansz_van_mierevelt_-_maurits_prins_van_oranje-edit_1.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De overstroomde uiterwaarden bij Beuningen in 1993 © Bart van Eyck CC-BY, Beeldbank Rijkswaterstaat](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3122/hoogwater-1993-bij-beuningen-rijkswaterstaat-bart-van-eyck.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De schilder Jan Toorop woonde tussen 1908 en 1916 in Nijmegen. Hij schilderde er weinig, maar maakte wel dit Gezicht op Ooy en de Waal, gezien vanaf de Batavierenweg. © Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3627/ooy-jan-toorop-1908-16-via-cg-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Vernielde Waalbrug bij Nijmegen. De Waalbrug werd op 10 Mei 1940 opgeblazen vlak voor Duitse troepen de brug konden bereiken. © Beeldbank Rijkswaterstaat](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3496/waalbrug-nijmegen-10-05-1940-beeldbank-rijkswaterstaat.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Dijkmagazijn Bemmel in 2016. © Foto: Pieter Delicaat, september 2016. Wikicommons, CC BY-SA 4.0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/6348/k-bemmel_-lingewaard-_dijkmagazijn_pm16-1.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In het kader van een lobby voor een Waalbrug bij Nijmegen werd in 1909 deze kaart uitgegeven, met de nog niet bestaande nieuwe brug als ontbrekende schakel © Museum het Valkhof, I. Jansz, 1909](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3371/kaart-toekomstige-waalbrug-uit-1909-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Vismarkt aan de Waal in Nijmegen in de negentiende eeuw. © Regionaal Archief Nijmegen, via CollectieGelderland.nl CC0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/2816/vismarkt-aan-de-waal-bij-nijmegen-ran-cc0.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In Brakel moest in 1975 onder meer het voormalige gemeentehuis voor dijkversterking wijken. Sinds 1980 staat op de plek van het gemeentehuis het Vrouwtje van Brakel, dat zorgelijk over de Waal tuurt. © Via Collectie Gelderland, Gelderland in Beeld, gemeente Zaltbommel](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3549/vrouwtje-van-brakel-beelden-van-gelderland-via-colgeld.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Rhenus Pater. In 1750 geloofde men niet meer in goden, toch werd Vader Rijn nog vaak afgebeeld, op schilderijen en prenten. © via Wikimedia Commons - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3700/rhenus.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In 1828 legde Johann Adolf Lasinsky de afvaart van een groot Hollands houtvlot bij Koblenz vast. Op het vlot zijn hutten gebouwd. Tientallen roeiers sturen het vlot in de goede richting. © Wikimedia PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3532/johann-adolf-lasinsky-koblenz-ehrenbreitstein-1828-wikimedia-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Uitvouwblad bij boekje Korte Beschrijving van den Watersnood in 1855. Dijkbreuk te Dreumel © Koninklijke Bibliotheek, CC](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3424/uitvouwblad-1855.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Werkzaamheden in de uiterwaarden voor Ruimte voor de Rivier en natuurontwikkeling, hier aan het Pannerdensch kanaal. Foto Ruben Smit. © Beeldbank Rijkswaterstaat, Ruimte voor de Rivier, Ruben Smit](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3543/ruimte-voor-de-rivier-pannerdensch-kanaal-beeldbank-rijkswaterstaat-ruimte-voor-de-rivier-ruben-smit.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Deze Romeinse reiskaart – de zogenaamde Tabula Peutingeriana - stamt uit het begin van onze jaartelling en geeft steden en wegen schematisch weer. Museum Het Valkhof bezit een van de weinige middeleeuwse kopieën. © Wikimedia PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3525/tabulapeutingeriana-wikimedia-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Bakstenen tegel uit tweede of derde eeuw na Chr. gevonden bij Romeinse steenbakkerij bij De Holdeurn. © Museum Het Valkhof, CC-BY](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3643/bakstenen-tegel-romeins-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De dijken van nu kwamen in de dertiende eeuw tot stand door de kaden van dorpspolders met elkaar te verbinden. © Ruben Smit, 2009. Beeldbank Rijkswaterstaat CC-by](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3277/dijkenfoto-rws-beeldbank-ruben-smit-klein.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Deze afbeelding van de Sint Elisabethsvloed (1421) is mogelijk een van de eerste schilderijen waarop de Waal staat afgebeeld (linksboven). Het een altaarstukpaneel van een onbekende meester (1490-1495). © Rijksmuseum PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3630/sint-elizabethsvloed-1421-rijksmuseum-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Kaart met dijkbreuken en overstroomde gebieden in 1809 © Gelders Archief](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3420/kaart-dijkbreuken-1809-ga.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Hoogtebeeld van binnendijkse geulpatronen van voor de bedijking ten westen van Weurt. De laaggelegen zuidelijke geul bestaat uit nat bos en grasland, dat beter bestand is tegen natte omstandigheden dan akkers en boomgaarden. © Jan Neefjes, Overland. Actueel Hoogtebestand Nederland.](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/6363/k-hoogtebeeld-weurt-met-straatnaam.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Op deze pentekening uit 1827 is te zien dat de Waal bij Nijmegen ondiepten en zandbanken kent. Op de achtergrond de Gierpont met drijvers aan de kabel. © Museum Het Valkhof, pentekening van Balthazar Jooss](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3374/nijmegen-1827-museum-het-valkhof-balthazar-jooss.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Baggermolen in uiterwaarden langs de Waal omstreeks 1950. © Fotopersbureau Gelderland, fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3642/baggermolen-waal-gn15567.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Gezicht op de Ooijpolder vanaf de Holleweg bij Berg en Dal, omstreeks 1860. Rivierzanden liggen op de stuwwal hoog boven de huidige rivier. © Museum het Valkhof, Willen Carel Nakken](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3119/gezicht-op-de-ooijpolder-ca-1860-museum-het-valkhof-wc-nakken.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De Waalhaven van Nijmegen was tot de jaren ’80 een belangrijk industriegebied; daarna nam het belang van de industrie en de haven voor de oude Waalsteden af © Beeldbank Rijkswaterstaat, Henri Cormont](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3537/scheepvaart-op-de-waal-bij-nijmegen-beeldbank-rijkswaterstaat-henri-cormont.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In het kader van een lobby voor een Waalbrug bij Nijmegen werd in 1909 deze kaart uitgegeven, met de nog niet bestaande nieuwe brug als ontbrekende schakel © Museum het Valkhof, I. Jansz, 1909](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3371/kaart-toekomstige-waalbrug-uit-1909-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Veel kunstenaars legden de weidsheid van het rivierenlandschap vast, vaak vanwege het landschap zelf, maar op deze ets om de fortificaties rond Nijmegen in beeld te brengen (Mattheus Berkenboom, 1705). © via Collectie Gelderland, Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3619/nijmegen-mattheus-berkenboom-1705-via-cg-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Belegering Zaltbommel door de Spanjaarden op een kaart van 1599. Noord is onder. De schipbrug over de Waal is te zien. Links het Spaanse leger. © Rijksmuseum, maker anoniem - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3472/belegering-zaltbommel-1599-rijksmuseum-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Dit schilderij van J.D.C. Veltens laat de watersnood van 1855 als een soort stripverhaal zien met het kruiende ijs, de dijkdoorbraak en het ondergelopen land. © Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3640/watersnood-1855-jdc-veltens-via-cg-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De boekenkist van Hugo de Groot, gemaakt tussen 1600 en 1615 © Rijksmuseum - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3471/boekenkist-hugo-de-groot-rijksmuseum-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Zalmvangst op onbekende plek in de Waal in 1918. Het 300 meter lange vangnet wordt met een paardenmolen aan wal getrokken. © Foto: C.J. Hofker, fotocollectie Het Leven (1906-1941), Spaarnestad Photo CC-by](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/2808/zalmvangst-urn-gvn-sfa03-sfa022807210-large.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Gezichtshelm van ijzer, bekleed met verzilverd brons van tussen 50 en 100 na Chr., gevonden in de Waal bij Nijmegen. De uitdrukkingsloze gelaatstrekken moesten, zo nemen we aan, angst aanjagen bij de tegenstander. © collectie Museum Het Valkhof, Nijmegen](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3480/gezichtshelm-van-ijzer-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Boerderij Den Hoek te Gameren is gebouwd op een terp © Eduard van Iersel, cc-by-sa](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3273/boerderij_den_hoek_te_gameren-klein.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Bij de aanleg van de nevengeul bij Lent is veel archeologisch onderzoek gedaan. Daarbij werden delen van het verdwenen fort Knodsenburg blootgelegd, zoals hier te zien op een vogelvlucht uit 1668, helemaal onderaan. © Via Collectie Gelderland, Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3551/nijmegen-1668-museum-het-valkhof-via-cg.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Globale indicatie van de inundatiegebieden en belangrijkste versterkingen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. © Niels Bosboom CC-SA 3.0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3489/nieuwe_hollandse_waterlinie-niels-bosboom-cc-sa-30.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![“Toen wij bij Lent afscheid van onzen voerman namen, zagen wij Nijmegen in een soort van Amphitheater voor ons uitgespreid, met de brede Waal voor dezelve,” schreef Willem de Clercq in 1815. © Aquarel Paulus van Liender, 1752, collectie Museum Het Valkhof - CC-BY](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3716/05-toen-we-bij-lent.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Deze ets van Mattheus Berkenboom uit 1705 laat niet alleen de verdedigingswerken van Generaal Coehoorn zien, maar ook de bedrijvigheid op de Waal. © Via Collectie Gelderland, Museum het Valkhof](/remote.axd//media/3528/gezicht_op_de_vestingwerken_bij_nijmegen_aan_de_waal_nymegen_gefortificeert_door_de_heer_generael_coehoorn_-titel_op_object-_rp-p-1942-290.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Mensen brengen zich in veiligheid op de dijk bij doorbraak door kruiend ijs bij Millingen in 1799 © Reinier Vinkeles, Topografie van Nederland, collectie Universiteitsbibliotheek Leiden](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3423/vinkeles-doorbraak-millingen.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Zaltbommel op een ongedateerde pentekening © Collectie Gelderland Stadskasteel Zaltbommel, maker onbekend](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3240/zaltbommel-ongedateerd-via-cg-stadskasteel-zaltbommel.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De overstroomde uiterwaarden bij Beuningen in 1993 © Bart van Eyck CC-BY, Beeldbank Rijkswaterstaat](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3122/hoogwater-1993-bij-beuningen-rijkswaterstaat-bart-van-eyck.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De Waaldijk bij Heesselt met peilschaal op 1 februari 1995 © Henri Comront, beeldbank Rijkswaterstaat CC-by](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3426/peilschaal-heesselt-1995.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Rivierkribben zijn net als steenfabrieken onderdeel van het Waallandschap, hier omstreeks 1836 vastgelegd door de kunstenares Adriana Diderika van Houweninge © Adriana Diderika van Houweninge, Collectie Het Valkhof, PD.](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3152/rivierkribben-omstreeks-1836-valkhof-adriana-diderika-van-houweninge.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In 1816 voer het eerste stoomschip over de Waal, en al gauw was de raderboot een vertrouwd beeld. Op de voorgrond van deze tekening uit 1828 van Peter Franciscus Peters is een raderboot te zien. © via Collectie Gelderland Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3707/tekening-uit-1828-van-raderboot-door-peter-franciscus-peters-via-cg-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Waaldijk met kerkje van Hien. Het water rechts van de dijk is een strang, een overblijfsel van de Waal dat de dijk ooit bedreigde. (ongedateerd) © C.J. Steenberg, Rijksdienst Cultureel Erfgoed, CC-BY-SA 4.0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3511/kerkje-hien-rce.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Splitsingspunt van Rijn en Waal bij de Schenkenschans omstreeks 1640. De Waal was toen al een grotere tak dan de Rijn. Rond het splitsingspunt liggen veel fortificaties. Noord is onder. © Atlas van Loon, Joh. Jacobi Schort, ca. 1640](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3132/splitsing-rijn-waal-1640-met-schenkenschans-atlas-van-loon-jj-schort.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Op deze ets van Jan Caspar Philips uit 1741 zijn links van de aanlegsteiger van de gierpont baders te zien. © Jan Caspar Philips, 1741, collectie Museum Het Valkhof - CC-BY](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3730/16-ets-philips-1741-mhv.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Verburgtskolk gezien vanaf de Waaldijk © Google Streetview](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3210/verburgtskolk-gezien-vanaf-de-waaldijk-google-streetview.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Pelgrimage naar de Keulse domkerk was al vanaf de middeleeuwen populier. Pelgrims konden als souvenier een Driekoningeninsigne kopen, zoals deze uit circa 1400. © collectie Museum Het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3715/01-driekoningeninsigne.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Detail geschetste kaart van Johan van Gielis uit 1552 (noord onder). Commissarissen van het Hof van Gelre testten de stroom (stippellijn). © Johan van Gielis, Hof van Gelre en Zutphen, Gelders Archief, CC-BY](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3508/gielis-ingezoomd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Dijkmagazijn Beuningen in 2010. © Foto: Havang(nl) - September 2010 - CC-BY-SA-3.0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/6347/k-800px-beuningen_rijksmonument_523168_dijkmagazijn_dijk_41.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Tussen Heerewaarden en Rossum zijn nog de resten te zien van Nieuw Fort Sint Andries. Op de achtergrond de sluizen tussen Waal en Maas, die het fort ooit verdedigde. © René V. - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3484/heerewaarden-2010-06-27-restanten_nieuw_fort_st_andries-rené-v-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Het door de Spanjaarden gebouwde fort ‘oud’ Sint-Andries ligt strategisch op een landtong tussen Maas en Waal. Kaart van Blaeu, 1649. © Universiteit Utrecht, Toonneel der Steden, Joan Blaeu](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3475/fort-st-andries-universiteit-utrecht-toonneel-der-steden-joan-blaeu-1649.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Gehucht Kerkwijk in de Bommelerwaard, voorbeeld van een woerd © Jan Neefjes, Overland, CHW Gelderland 539, 2003 CC-by](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3274/kerkwijk-jan-neefjes.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Maurits van Oranje op een schilderij van Michiel van Mierevelt (ca. 1620 – 1630) was stadhouder en legeraanvoerder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. © Rijksmuseum - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3488/michiel_jansz_van_mierevelt_-_maurits_prins_van_oranje-edit_1.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De overstroomde uiterwaarden bij Beuningen in 1993 © Bart van Eyck CC-BY, Beeldbank Rijkswaterstaat](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3122/hoogwater-1993-bij-beuningen-rijkswaterstaat-bart-van-eyck.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De schilder Jan Toorop woonde tussen 1908 en 1916 in Nijmegen. Hij schilderde er weinig, maar maakte wel dit Gezicht op Ooy en de Waal, gezien vanaf de Batavierenweg. © Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3627/ooy-jan-toorop-1908-16-via-cg-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Vernielde Waalbrug bij Nijmegen. De Waalbrug werd op 10 Mei 1940 opgeblazen vlak voor Duitse troepen de brug konden bereiken. © Beeldbank Rijkswaterstaat](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3496/waalbrug-nijmegen-10-05-1940-beeldbank-rijkswaterstaat.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Dijkmagazijn Bemmel in 2016. © Foto: Pieter Delicaat, september 2016. Wikicommons, CC BY-SA 4.0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/6348/k-bemmel_-lingewaard-_dijkmagazijn_pm16-1.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In het kader van een lobby voor een Waalbrug bij Nijmegen werd in 1909 deze kaart uitgegeven, met de nog niet bestaande nieuwe brug als ontbrekende schakel © Museum het Valkhof, I. Jansz, 1909](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3371/kaart-toekomstige-waalbrug-uit-1909-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Vismarkt aan de Waal in Nijmegen in de negentiende eeuw. © Regionaal Archief Nijmegen, via CollectieGelderland.nl CC0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/2816/vismarkt-aan-de-waal-bij-nijmegen-ran-cc0.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In Brakel moest in 1975 onder meer het voormalige gemeentehuis voor dijkversterking wijken. Sinds 1980 staat op de plek van het gemeentehuis het Vrouwtje van Brakel, dat zorgelijk over de Waal tuurt. © Via Collectie Gelderland, Gelderland in Beeld, gemeente Zaltbommel](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3549/vrouwtje-van-brakel-beelden-van-gelderland-via-colgeld.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Rhenus Pater. In 1750 geloofde men niet meer in goden, toch werd Vader Rijn nog vaak afgebeeld, op schilderijen en prenten. © via Wikimedia Commons - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3700/rhenus.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In 1828 legde Johann Adolf Lasinsky de afvaart van een groot Hollands houtvlot bij Koblenz vast. Op het vlot zijn hutten gebouwd. Tientallen roeiers sturen het vlot in de goede richting. © Wikimedia PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3532/johann-adolf-lasinsky-koblenz-ehrenbreitstein-1828-wikimedia-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Uitvouwblad bij boekje Korte Beschrijving van den Watersnood in 1855. Dijkbreuk te Dreumel © Koninklijke Bibliotheek, CC](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3424/uitvouwblad-1855.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Werkzaamheden in de uiterwaarden voor Ruimte voor de Rivier en natuurontwikkeling, hier aan het Pannerdensch kanaal. Foto Ruben Smit. © Beeldbank Rijkswaterstaat, Ruimte voor de Rivier, Ruben Smit](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3543/ruimte-voor-de-rivier-pannerdensch-kanaal-beeldbank-rijkswaterstaat-ruimte-voor-de-rivier-ruben-smit.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Deze Romeinse reiskaart – de zogenaamde Tabula Peutingeriana - stamt uit het begin van onze jaartelling en geeft steden en wegen schematisch weer. Museum Het Valkhof bezit een van de weinige middeleeuwse kopieën. © Wikimedia PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3525/tabulapeutingeriana-wikimedia-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Bakstenen tegel uit tweede of derde eeuw na Chr. gevonden bij Romeinse steenbakkerij bij De Holdeurn. © Museum Het Valkhof, CC-BY](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3643/bakstenen-tegel-romeins-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De dijken van nu kwamen in de dertiende eeuw tot stand door de kaden van dorpspolders met elkaar te verbinden. © Ruben Smit, 2009. Beeldbank Rijkswaterstaat CC-by](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3277/dijkenfoto-rws-beeldbank-ruben-smit-klein.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Deze afbeelding van de Sint Elisabethsvloed (1421) is mogelijk een van de eerste schilderijen waarop de Waal staat afgebeeld (linksboven). Het een altaarstukpaneel van een onbekende meester (1490-1495). © Rijksmuseum PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3630/sint-elizabethsvloed-1421-rijksmuseum-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Kaart met dijkbreuken en overstroomde gebieden in 1809 © Gelders Archief](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3420/kaart-dijkbreuken-1809-ga.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Hoogtebeeld van binnendijkse geulpatronen van voor de bedijking ten westen van Weurt. De laaggelegen zuidelijke geul bestaat uit nat bos en grasland, dat beter bestand is tegen natte omstandigheden dan akkers en boomgaarden. © Jan Neefjes, Overland. Actueel Hoogtebestand Nederland.](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/6363/k-hoogtebeeld-weurt-met-straatnaam.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Op deze pentekening uit 1827 is te zien dat de Waal bij Nijmegen ondiepten en zandbanken kent. Op de achtergrond de Gierpont met drijvers aan de kabel. © Museum Het Valkhof, pentekening van Balthazar Jooss](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3374/nijmegen-1827-museum-het-valkhof-balthazar-jooss.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Baggermolen in uiterwaarden langs de Waal omstreeks 1950. © Fotopersbureau Gelderland, fotocollectie Regionaal Archief Nijmegen](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3642/baggermolen-waal-gn15567.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Gezicht op de Ooijpolder vanaf de Holleweg bij Berg en Dal, omstreeks 1860. Rivierzanden liggen op de stuwwal hoog boven de huidige rivier. © Museum het Valkhof, Willen Carel Nakken](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3119/gezicht-op-de-ooijpolder-ca-1860-museum-het-valkhof-wc-nakken.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De Waalhaven van Nijmegen was tot de jaren ’80 een belangrijk industriegebied; daarna nam het belang van de industrie en de haven voor de oude Waalsteden af © Beeldbank Rijkswaterstaat, Henri Cormont](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3537/scheepvaart-op-de-waal-bij-nijmegen-beeldbank-rijkswaterstaat-henri-cormont.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![In het kader van een lobby voor een Waalbrug bij Nijmegen werd in 1909 deze kaart uitgegeven, met de nog niet bestaande nieuwe brug als ontbrekende schakel © Museum het Valkhof, I. Jansz, 1909](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3371/kaart-toekomstige-waalbrug-uit-1909-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Veel kunstenaars legden de weidsheid van het rivierenlandschap vast, vaak vanwege het landschap zelf, maar op deze ets om de fortificaties rond Nijmegen in beeld te brengen (Mattheus Berkenboom, 1705). © via Collectie Gelderland, Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3619/nijmegen-mattheus-berkenboom-1705-via-cg-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Belegering Zaltbommel door de Spanjaarden op een kaart van 1599. Noord is onder. De schipbrug over de Waal is te zien. Links het Spaanse leger. © Rijksmuseum, maker anoniem - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3472/belegering-zaltbommel-1599-rijksmuseum-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Dit schilderij van J.D.C. Veltens laat de watersnood van 1855 als een soort stripverhaal zien met het kruiende ijs, de dijkdoorbraak en het ondergelopen land. © Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3640/watersnood-1855-jdc-veltens-via-cg-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De boekenkist van Hugo de Groot, gemaakt tussen 1600 en 1615 © Rijksmuseum - PD](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3471/boekenkist-hugo-de-groot-rijksmuseum-pd.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Zalmvangst op onbekende plek in de Waal in 1918. Het 300 meter lange vangnet wordt met een paardenmolen aan wal getrokken. © Foto: C.J. Hofker, fotocollectie Het Leven (1906-1941), Spaarnestad Photo CC-by](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/2808/zalmvangst-urn-gvn-sfa03-sfa022807210-large.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Gezichtshelm van ijzer, bekleed met verzilverd brons van tussen 50 en 100 na Chr., gevonden in de Waal bij Nijmegen. De uitdrukkingsloze gelaatstrekken moesten, zo nemen we aan, angst aanjagen bij de tegenstander. © collectie Museum Het Valkhof, Nijmegen](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3480/gezichtshelm-van-ijzer-museum-het-valkhof.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Boerderij Den Hoek te Gameren is gebouwd op een terp © Eduard van Iersel, cc-by-sa](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3273/boerderij_den_hoek_te_gameren-klein.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Bij de aanleg van de nevengeul bij Lent is veel archeologisch onderzoek gedaan. Daarbij werden delen van het verdwenen fort Knodsenburg blootgelegd, zoals hier te zien op een vogelvlucht uit 1668, helemaal onderaan. © Via Collectie Gelderland, Museum het Valkhof](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3551/nijmegen-1668-museum-het-valkhof-via-cg.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Globale indicatie van de inundatiegebieden en belangrijkste versterkingen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. © Niels Bosboom CC-SA 3.0](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3489/nieuwe_hollandse_waterlinie-niels-bosboom-cc-sa-30.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![“Toen wij bij Lent afscheid van onzen voerman namen, zagen wij Nijmegen in een soort van Amphitheater voor ons uitgespreid, met de brede Waal voor dezelve,” schreef Willem de Clercq in 1815. © Aquarel Paulus van Liender, 1752, collectie Museum Het Valkhof - CC-BY](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/3716/05-toen-we-bij-lent.jpeg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Deze ets van Mattheus Berkenboom uit 1705 laat niet alleen de verdedigingswerken van Generaal Coehoorn zien, maar ook de bedrijvigheid op de Waal. © Via Collectie Gelderland, Museum het Valkhof](/remote.axd//media/3528/gezicht_op_de_vestingwerken_bij_nijmegen_aan_de_waal_nymegen_gefortificeert_door_de_heer_generael_coehoorn_-titel_op_object-_rp-p-1942-290.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)