Honderd jaar ENKA Ede

In 2022 is het precies 100 jaar geleden dat de ENKA-fabriek in Ede (1922) actief werd. De ENKA-fabriek heeft door zijn omvang veel invloed gehad op sociale en economische ontwikkelingen in de gemeente Ede.

Lees intro

15 verhalen
Bekijk volledige kaart

Denkend aan de vervlogen tijden van de Edese ENKA-fabriek verschijnen de rookpluimen uit de hoge schoorstenen, rijden de dagelijkse pendelbussen af en aan, stroomt het schaftlokaal klokslag 12.00 uur vol met duizenden werknemers en valt thuis het personeelsblad ‘De Spindop’ op de mat. Voor het agrarische dorp Ede is de komst van de ENKA-fabriek in 1922 een hele belevenis. Van heinde en verre komen arbeiders aan om te gaan werken in de fabriek die een grote internationale speler is binnen de textielindustrie. In de hoogtijdagen van de ENKA-fabriek werken ruim 5200 werknemers (waarvan 3200 vrouwen) aan de productie van kunstzijde. Onder streng toezicht maken zij werkweken van 54 uur. Er mocht niet gepraat worden en in werktijd naar het toilet kostte een cent. De Gelderse industrialisatie maakte door de komst van de ENKA-fabrieken in Arnhem en Ede een grote ontwikkeling door.

Alhoewel de ENKA-fabriek sinds 2002 niet meer actief is, laat de fabriek ons een rijke erfenis na. Nog altijd ligt de welbekende ENKA-spons in de schappen van winkels in huishoudelijke artikelen. Ook het Julianaziekenhuis van Ede, de voetbalclub Blauw-Geel, het ENKA-mannenkoor, de woonwijk Tuindorp en De Reehorst vinden hun oorsprong in de actieve jaren van de fabriek. Tegenwoordig is het ENKA-terrein een nieuwe woonwijk waarbij originele fabrieksgebouwen bewaard zijn gebleven.

In deze artikelen op mijnGelderland, die eerder zijn uitgebracht in het eenmalige ENKA-magazine van mei 2022, leest u over de historie van de fabriek, vertellen oud-medewerkers over hun herinneringen en ontdekt u de grote rol van de ENKA-fabriek binnen de internationale mode-industrie. U kunt het gehele magazine hier lezen.

Elleke de Ronde, 2022

Joop Topma © Eip Janssen, CC BY-SA
Joop Topma: voor veiligheid en Milieu
<p>Door de jaren heen werkten er tienduizenden mensen in de ENKA-fabriek. Naar aanleiding van het project '100 jaar ENKA' zijn verschillende oud ENKA-medewerkers geïnterviewd over...
Het ENKA-zwembad in 1966 © A. Nijhof, collectie Historisch Museum Ede, eigendom van Vereniging Oud Ede
Het ENKA-bad
<p>Om het ENKA-personeel tevreden te houden werden in het kader van vrijetijdsbesteding diverse verenigingen opgericht. Voorbeelden zijn Mandolineclub ‘Crescendo’, Dansclub ‘Ons Genoegen’ en de Speeltuinvereniging...
Overzicht in een conerij (1946-1960) © Collectie Jos-Pé, Gemeentearchief Ede
De ENKA-fabriek binnen de Gelderse industrialisatie
<p>De ENKA-fabriek speelde een bijzondere rol binnen de Gelderse industrialisatie. Niet alleen vanwege de economische ontwikkelingen, maar ook vanuit sociaal, medisch en cultureel opzicht.</p>
1. Poortplein; 2. Poortgebouwen; 3. Gevarieerde bebouwing; 4. Binnenterrein. (Bewerking Hanneke de Groot). © Eschauzier/Van der Burgh, 1920. Col. Vereniging Oud Ede, CC BY-NC
De rijke historie van Tuindorp Vooruit
<p>Tuindorp Vooruit of voorheen ENKA-dorp is in de periode 1921 tot 1925 gebouwd voor werknemers van Kunstzijdefabriek (ENKA). De woningen zijn gebouwd door de in...
De vrolijke familie Ter Maat-Pol © Familie Ter Maat, CC BY-SA
‘We wonen hier nu heerlijk rustig’
<p>Al hun tweede huis op ENKA. Simone, Robert, Ferre en Pip willen niet meer weg. "We woonden al jaren prima aan de Pomphuislaan. Eén wens...
Portier Kees Heij © Eip Janssen, CC BY-SA
Portier Kees Heij en ENKA
<p>Door de jaren heen werkten er tienduizenden mensen in de ENKA-fabriek. Naar aanleiding van het project '100 jaar ENKA' zijn verschillende oud ENKA-medewerkers geïnterviewd over...
De vijf oprichters van de Rayontrappers © Collectie B. van Putten, alle rechten voorbehouden.
Voetbalvereniging Blauw Geel '55
<p>Om het ENKA-personeel tevreden te houden werden in het kader van vrijetijdsbesteding diverse verenigingen opgericht. Voorbeelden zijn Mandolineclub ‘Crescendo’, Dansclub ‘Ons Genoegen’ en de Speeltuinvereniging...
ENKA-mannenkoor bij De Reehorst, 1975 © H. Jager, Gemeentearchief Ede/Historisch Museum Ede
Het ENKA-mannenkoor
<p>Om het ENKA-personeel tevreden te houden werden in het kader van vrijetijdsbesteding diverse verenigingen opgericht. Voorbeelden zijn Mandolineclub ‘Crescendo’, Dansclub ‘Ons Genoegen’ en de Speeltuinvereniging...
Lara en haar verzameling krantenknipsels © Eip Janssen, CC BY-SA
ENKA-wijk voelt heel vertrouwd aan
<p>Naar aanleiding van het project '100 jaar ENKA' zijn verschillende ENKA-bewoners geïnterviewd over hun ervaringen van de nieuwe woonwijk. Hieronder het verhaal van de familie...
De Reehorst, 1970 © G.J. Gerritsen, Historisch Museum Ede.
De Reehorst van ENKA-medewerkers
<p>Om het ENKA-personeel tevreden te houden werden in het kader van vrijetijdsbesteding diverse verenigingen opgericht. Voorbeelden zijn Mandolineclub ‘Crescendo’, Dansclub ‘Ons Genoegen’ en de Speeltuinvereniging...
Een gepensioneerde gastarbeider op bezoek bij de ENKA in 2002 © Historisch Cahier Ede, uit: Levenslang Heimwee. Auteursrechten onbekend
Oud-medewerkers uit Turkse gemeenschap in Ede vertellen
<p>Toen er in de jaren ’50 een tekort aan ENKA-medewerkers ontstond, werden niet alleen vanuit Nederland, maar ook vanuit het buitenland arbeiders gehaald. Het begon...
Henk Mosselman © Eip Janssen, CC BY-SA
Henk Mosselman had een plezierige tijd
<p>Door de jaren heen werkten er tienduizenden mensen in de ENKA-fabriek. Naar aanleiding van het project '100 jaar ENKA' zijn verschillende oud ENKA-medewerkers geïnterviewd over...
Terlenka model in Oud-Brussel, gepubliceerd in ‘Spindop’ uit 1962 © Maker onbekend, afkomstig uit Spindop (1962), collectie Historisch Museum Ede
Welvaart, mode en ENKA
<p>De geschiedenis van Ede werd vanaf het begin van de twintigste eeuw voor een groot deel bepaald door de bouw en bloei van de ENKA-fabriek....
Simone, René, dochter Dewi met honden én katers © Familie Scholing, CC BY-SA
Bewoners leven nu ’op ENKA’
<p>Spreken anderen van wonen ‘in’ een wijk, ENKA-bewoners leven er niet in, maar ‘op’. Zo ook Simone, René en hun dochters Anouk en Dewi, die...
Dronebeeld ENKA-terrein in Ede © Jan van Dalen, collectie BOEi, CC BY-SA
De herbestemming en restauratie van de ENKA
<p>Sinds BOEi aan het begin van de 21e eeuw betrokken werd bij de voormalige ENKA-fabriek, is er veel veranderd. Het veertig hectare tellende terrein was...

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

info@mijngelderland.nl

Inschrijven nieuwsbrief

mijnGelderland Sociale media

erfgoed gelderland

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

E info@mijngelderland.nl