![](http://mijngelderland.nl/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15239/1-poortplein-2-poortgebouwen-3-gevarieerde-bebouwing-4-binnenterrein-bewerking-hanneke-de-groot.jpg?anchor=center&mode=crop&width=160&height=160&rnd=133063432310000000)
Honderd jaar ENKA Ede
In 2022 is het precies 100 jaar geleden dat de ENKA-fabriek in Ede (1922) actief werd. De ENKA-fabriek heeft door zijn omvang veel invloed gehad op sociale en economische ontwikkelingen in de gemeente Ede.
Lees introDenkend aan de vervlogen tijden van de Edese ENKA-fabriek verschijnen de rookpluimen uit de hoge schoorstenen, rijden de dagelijkse pendelbussen af en aan, stroomt het schaftlokaal klokslag 12.00 uur vol met duizenden werknemers en valt thuis het personeelsblad ‘De Spindop’ op de mat. Voor het agrarische dorp Ede is de komst van de ENKA-fabriek in 1922 een hele belevenis. Van heinde en verre komen arbeiders aan om te gaan werken in de fabriek die een grote internationale speler is binnen de textielindustrie. In de hoogtijdagen van de ENKA-fabriek werken ruim 5200 werknemers (waarvan 3200 vrouwen) aan de productie van kunstzijde. Onder streng toezicht maken zij werkweken van 54 uur. Er mocht niet gepraat worden en in werktijd naar het toilet kostte een cent. De Gelderse industrialisatie maakte door de komst van de ENKA-fabrieken in Arnhem en Ede een grote ontwikkeling door.
Alhoewel de ENKA-fabriek sinds 2002 niet meer actief is, laat de fabriek ons een rijke erfenis na. Nog altijd ligt de welbekende ENKA-spons in de schappen van winkels in huishoudelijke artikelen. Ook het Julianaziekenhuis van Ede, de voetbalclub Blauw-Geel, het ENKA-mannenkoor, de woonwijk Tuindorp en De Reehorst vinden hun oorsprong in de actieve jaren van de fabriek. Tegenwoordig is het ENKA-terrein een nieuwe woonwijk waarbij originele fabrieksgebouwen bewaard zijn gebleven.
In deze artikelen op mijnGelderland, die eerder zijn uitgebracht in het eenmalige ENKA-magazine van mei 2022, leest u over de historie van de fabriek, vertellen oud-medewerkers over hun herinneringen en ontdekt u de grote rol van de ENKA-fabriek binnen de internationale mode-industrie. U kunt het gehele magazine hier lezen.
Elleke de Ronde, 2022
![Terlenka model in Oud-Brussel, gepubliceerd in ‘Spindop’ uit 1962 © Maker onbekend, afkomstig uit Spindop (1962), collectie Historisch Museum Ede](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15251/mijngld-mode.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De Reehorst, 1970 © G.J. Gerritsen, Historisch Museum Ede.](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15242/foto-reehorst-1970.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De vijf oprichters van de Rayontrappers © Collectie B. van Putten, alle rechten voorbehouden.](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15244/oprichtersrayontrapperslaterblauwgeel55.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De vrolijke familie Ter Maat-Pol © Familie Ter Maat, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15314/de-vrolijke-familie-ter-maat-pol.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Dronebeeld ENKA-terrein in Ede © Jan van Dalen, collectie BOEi, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15245/voor-mijngld.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![1. Poortplein; 2. Poortgebouwen; 3. Gevarieerde bebouwing; 4. Binnenterrein. (Bewerking Hanneke de Groot). © Eschauzier/Van der Burgh, 1920. Col. Vereniging Oud Ede, CC BY-NC](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15239/1-poortplein-2-poortgebouwen-3-gevarieerde-bebouwing-4-binnenterrein-bewerking-hanneke-de-groot.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Henk Mosselman © Eip Janssen, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15249/henk-mosselman.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Het ENKA-zwembad in 1966 © A. Nijhof, collectie Historisch Museum Ede, eigendom van Vereniging Oud Ede](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15243/enka-zwembad-met-onderschrift-het-nieuwe-bad.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![ENKA-mannenkoor bij De Reehorst, 1975 © H. Jager, Gemeentearchief Ede/Historisch Museum Ede](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15241/foto-reehorst-enka-mannenkoor-1975.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Portier Kees Heij © Eip Janssen, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15247/portier-kees-heij.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Joop Topma © Eip Janssen, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15248/joop-topma.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Overzicht in een conerij (1946-1960) © Collectie Jos-Pé, Gemeentearchief Ede](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15250/industrialisatie-mijngld.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Simone, René, dochter Dewi met honden én katers © Familie Scholing, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15313/simone-rené-dochter-dewi-met-honden-én-katers.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Een gepensioneerde gastarbeider op bezoek bij de ENKA in 2002 © Historisch Cahier Ede, uit: Levenslang Heimwee. Auteursrechten onbekend](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15346/een-gepensioneerde-gastarbeider-op-bezoek-bij-de-enka-in-2002.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Lara en haar verzameling krantenknipsels © Eip Janssen, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15246/fam-threels.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Terlenka model in Oud-Brussel, gepubliceerd in ‘Spindop’ uit 1962 © Maker onbekend, afkomstig uit Spindop (1962), collectie Historisch Museum Ede](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15251/mijngld-mode.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De Reehorst, 1970 © G.J. Gerritsen, Historisch Museum Ede.](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15242/foto-reehorst-1970.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De vijf oprichters van de Rayontrappers © Collectie B. van Putten, alle rechten voorbehouden.](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15244/oprichtersrayontrapperslaterblauwgeel55.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![De vrolijke familie Ter Maat-Pol © Familie Ter Maat, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15314/de-vrolijke-familie-ter-maat-pol.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Dronebeeld ENKA-terrein in Ede © Jan van Dalen, collectie BOEi, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15245/voor-mijngld.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![1. Poortplein; 2. Poortgebouwen; 3. Gevarieerde bebouwing; 4. Binnenterrein. (Bewerking Hanneke de Groot). © Eschauzier/Van der Burgh, 1920. Col. Vereniging Oud Ede, CC BY-NC](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15239/1-poortplein-2-poortgebouwen-3-gevarieerde-bebouwing-4-binnenterrein-bewerking-hanneke-de-groot.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Henk Mosselman © Eip Janssen, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15249/henk-mosselman.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Het ENKA-zwembad in 1966 © A. Nijhof, collectie Historisch Museum Ede, eigendom van Vereniging Oud Ede](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15243/enka-zwembad-met-onderschrift-het-nieuwe-bad.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![ENKA-mannenkoor bij De Reehorst, 1975 © H. Jager, Gemeentearchief Ede/Historisch Museum Ede](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15241/foto-reehorst-enka-mannenkoor-1975.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Portier Kees Heij © Eip Janssen, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15247/portier-kees-heij.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Joop Topma © Eip Janssen, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15248/joop-topma.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Overzicht in een conerij (1946-1960) © Collectie Jos-Pé, Gemeentearchief Ede](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15250/industrialisatie-mijngld.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Simone, René, dochter Dewi met honden én katers © Familie Scholing, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15313/simone-rené-dochter-dewi-met-honden-én-katers.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Een gepensioneerde gastarbeider op bezoek bij de ENKA in 2002 © Historisch Cahier Ede, uit: Levenslang Heimwee. Auteursrechten onbekend](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15346/een-gepensioneerde-gastarbeider-op-bezoek-bij-de-enka-in-2002.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
![Lara en haar verzameling krantenknipsels © Eip Janssen, CC BY-SA](/remote.axd/mijngelderland.blob.core.windows.net/media/15246/fam-threels.jpg?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)