Lubbert Jan van Eck (1719 -1765)

Ceylon

Het eiland Ceylon, strategisch gelegen ten zuiden van India, was omstreeks 1600 de belangrijkste producent van kaneel in de wereld. Het kustgebied was in handen van de Portugezen; het binnenland werd beheerst door de koning van Kandy. In 1658 werd Jaffnapatnam in het noorden veroverd en werden de Portugezen definitief van het eiland verdreven.

Conflict met de koning van Kandy

De verhouding met de Koning van Kandy, Rajasingha II, werd steeds moeilijker. Ieder jaar moesten gezanten van de VOC knielend geschenken aan de koning aanbieden. In ruil daarvoor verleende de koning toestemming om op zijn gebied kaneel te zoeken en om olifanten door zijn land te vervoeren. Het was het enige machtsmiddel van de koning. Het oogsten (schillen) van kaneel werd onder dwang van de VOC en/of lokale vorsten uitgevoerd en hier werden soms ook slaafgemaakten voor ingezet. Over het algemeen was dit lucratief voor de VOC en haar werknemers. Na een relatief rustige tijd, waren er in de eerste helft van de achttiende eeuw vaak conflicten uit tussen de Nederlanders en de Kandiërs, vooral vanwege het door de Nederlanders opgelegde handelsmonopolie. Na een opstand van de boeren en inheemse soldaten in 1760 begon de Koning in 1761 openlijk de kant te kiezen van de opstandelingen. 

Lubbert Jan van Eck & Kandy

Op 18 februari 1761 nam van Eck het bestuur van Ceylon over.  In 1763 werden vredesonderhandelingen gestart. De koning van Kandy was echter alleen bereid tot een staakt het vuren. Gedurende 1763 werd door van Eck een troepenmacht verzameld uit Indonesië, maar ook Fransen en Duitsers werden in dienst genomen. In 1764 werd de opstand in het Nederlandse 'kaneelregio' beëindigd en een invasie in Kandy uitgevoerd. Omdat Kandy nog steeds niet bereid was tot het sluiten van een nieuw verdrag werd in 1765 een nieuwe invasie ingezet. De Kandiërs probeerden toen vrede te sluiten, maar Van Eck stelde zulke vernederende voorwaarden dat ze deze niet konden aanvaarden. De koning vluchtte op 16 februari 1765 uit de stad Kandy.

Plunderingen en verwoesting

Toen de Nederlanders op 19 februari de stad binnenvielen, bleek die verlaten te zijn. Hoewel Van Eck de troepen had verboden de stad te plunderen, gebeurde dit wèl, terwijl ook het omliggende land werd verwoest. Toen op 13 maart in Colombo de stand van zaken werd besproken, had Van Ecks inmiddels malaria gekregen en kon hij de vergaderingen niet meer bijwonen, maar op 26 maart zette hij zijn mening op papier. Hij stelde voor om Kandy volledig te veroveren. Op 1 april 1765 overleed van Eck. Uiteindelijk wist zijn opvolger Iman Willem Falck door korte felle aanvallen op de voorraden van de Kandiërs hen op 14 februari 1766 te dwingen tot een vredesakkoord. In 1796 moesten de Nederlanders Ceylon overdragen aan de Engelsen.

Kanon van Kandy

Het kanon werd in 1765 door de Nederlanders buitgemaakt bij de verovering van het paleis van de koning van Kandy. Het kanon is door Van Eck in datzelfde jaar nog naar Nederland gestuurd, waar het in 1769 in het rariteitenkabinet van Stadhouder Willem V terechtkwam. Uiteindelijk belandde het kanon in het Rijksmuseum. Op 6 juli 2023 werd bekend dat de Nederlandse staat 478 kunstwerken terug geeft aan Sri Lanka. Zes topstukken van het Rijksmuseum, waaronder het kanon, zijn op 28 augustus 2023 teruggegeven aan Sri Lanka.

Bronnen en verder lezen:

• Emma Hooghwinkel, Sporen van Slavernijverleden, Lubbert Jan van Eck.
• BNNVARA, Roofkunst (aflevering Kanon van Kandy).
• Rijksmuseum, Kanon van Kandy.
• Nationaal Archief, inventaris archief Lubbert Jan van Eck.
• Jos van Beurden, Ongemakkelijk Erfgoed - Koloniale collecties en teruggave in de Lage Landen, p. 53 - 57.

Rechten

Olga Spekman, CC-BY-NC