Schrijvers en dichters

In de meeste gevallen is de band met de gemeente gunstiger. De literaire geschiedenis van Rheden begint eind 18e eeuw met de dichteres Elisabeth Maria Post (1755-1812). Rode draad in haar werk, en in dat van velen die haar zullen volgen, is de fraaie natuur. In haar Gezangen der liefde uit 1794 komen we verschillende teksten tegen die gaan over Beekhuizen en Biljoen. Later schreef ook I.A. Nijhoff (1795-1863) hierover in zijn Geldersch Arkadia of Wandeling over Biljoen en Beekhuizen.

De gunstige ligging dichtbij Arnhem en de gezonde lucht hebben beslist bijgedragen aan een bloeiend literair klimaat in de gemeente Rheden. P.A. Daum en later ook de bekende pedagoog en schrijver Jan Ligthart kwamen naar de Geneeskundige Badinrichting Bethesda te Laag-Soeren om te kuren. Ook François Haverschmidt alias Piet Paaltjens trok naar Laag-Soeren om verlichting te zoeken voor zijn gezondheidsklachten.

Simon Carmiggelt en Louis Couperus waren zeer gehecht aan de mooie omgeving. De laatste heeft het laatste halve jaar van zijn leven (1923) in een huis tegenover het Rozenbos te Rheden gewoond, dat hem door bewonderaars was geschonken. Van Carmiggelt kennen we de vermaard geworden dialogen met Wim Kan over de teloorgang van Hotel de Engel en het uitzicht over de IJssel. Een in 2007 uitgegeven schrijversroute ontleent er haar titel aan: Het is tenminste mooi weer vandaag. Als laatste in dit rijtje mag niet ontbreken de dichter H.J. van Tienhoven uit Ellecom, die als geen ander de natuur verhief tot onderwerp van zijn gedichten en zo een ode bracht aan de bossen van de Veluwezoom.

Van de zeven dorpen die de gemeente telt is vooral Velp goed bedeeld met schrijvers. Enkele bekende namen, op volgorde van overlijden: Bernard ter Haar (1880), Hélène Swarth (1941), F.W. van Heerikhuizen (1969) en Johan van der Woude (1979). Verder terug in de historie komen we de naam tegen van Mina Kruseman, geboren in Velp 1839. Zij was een van de meest bewonderde en tegelijkertijd de meest verguisde feministe van haar tijd. Als schrijfster had zij veel succes maar ook als zangeres en actrice. Eind 1873 publiceerde ze haar eerste roman, Een huwelijk in Indië, die in korte tijd was uitverkocht. Een belangrijke naam uit de 19e eeuw is, naast de eerder genoemde Bernard ter Haar, J.W.F. Weremeus Buning (geboren te Velp in 1891). Van hem is het bekende citaat: "En de boer hij ploegde voort." (Uit: Ballade van den boer).

Als we ten slotte naar de 20ste eeuw kijken, is Velp wederom het beste bedeeld. Jan Siebelink, schrijver van de beststeller Knielen op een bed violen dat zich afspeelt in Velp, is er geboren (1938) evenals John Jansen van Galen (1940), Koos van Zomeren (1946), Lydia Rood (1957) en Vincent Overeem (1974). Deze laatste schrijver won de RABO Burgemeester De Bruinprijs 2006 van de Gemeente Rheden.

Tot slot zonder compleet te willen zijn, enkele namen van schrijvers die voor kortere of langere tijd binnen de gemeente hebben gewoond en die niet mogen ontbreken: Willem Barnard, pseud. (Guillaume) van der Graft en Benno Barnard (Rozendaal/Ellecom), Guus Dijkhuizen (Velp), Hermine de Graaf (Velp), Elisabeth Keesing (Ellecom), Kees Momma (Velp) en Ankie Peypers (Velp). Voor meer informatie over deze en andere schrijvers verwijzen wij naar het eerder genoemde boekje Het is tenminste mooi weer vandaag.

Rechten

Walter Jansen