Landgoed Biljoen

Driehonderd jaar tuingeschiedenis

Op Biljoen is ruim driehonderd jaar geschiedenis van de Nederlandse tuinarchitectuur terug te vinden. Er zijn verschillende perioden van parkaanleg te onderscheiden, waaraan bekende tuinarchitecten hebben meegewerkt. Deze historische park- en tuinaanleg is nog herkenbaar, omdat het landgoed grotendeels als een geheel in stand is gehouden en in de loop der tijd maar twee families als eigenaar heeft gekend. De opeenvolgende eigenaren van Biljoen kozen weliswaar voor nieuwe ontwerpen, maar respecteerden de eerdere aanlegperioden. Bovendien hielden zij het landgoed als geheel bijeen. Dankzij hen kunnen we de gelaagdheid van de tuin- en parkaanleg op diverse plaatsen identificeren en terugzien.

Ontwikkeling van het landgoed

In 1661 is het landgoed via vererving in eigendom gekomen van de familie Spaen. De familie bleef via vererving tot 1872 eigenaar van de landgoederen. Vanaf 1780 liet Johan Frederik Willem van Spaen niet alleen het interieur van het kasteel verfraaien. Ook de tuin- en parkaanleg van Biljoen (en het zeer nabijgelegen Beekhuizen) worden aan de nieuwste mode aangepast. Van Spaen introduceert de landschapsstijl in Gelderland en loopt daarmee voorop in de ontwikkeling van de tuinkunst. In 1820 maakte I.A. Nijhoff een beschrijving van Biljoen en Beekhuizen: Geldersch Arkadia of wandeling over Biljoen en Beekhuizen. Hiermee kreeg het landgoed al een meer openbaar karakter.

Verdere ontwikkeling

Het landgoed vererfde in 1848 aan zijn neef Johan Frederik Willem Karel Baron van Hardenbroek (1807-1871). Hij liet het landgoed in de periode 1852-1865 verbouwen door architect Lucas Hermanus Eberson. Deze architect ontwierp ook diverse elementen voor het park, zoals een manege, kippenhok, rustieke bruggen en een tuinpaviljoen. Baron van Harderbroek gebruikte het als buitengoed. Hij stelde het kasteel en de daar bijeengebrachte kunst verzamelingen als Museum van Oudheden en Merkwaardigheden open voor het publiek. Dit leidde jaarlijks tot circa tienduizend bezoekers. Vanuit deze periode zijn een aantal prenten bewaard gebleven.

In 1872 kwam Biljoen in handen van Johann Heinrich Wilhelm Lüps. Waarschijnlijk gaf hij de opdracht tot het verfraaien van een aantal plaatsen in het park met kunstmatige rotspartijen, opgebouwd uit misbaksels uit steenovens en restanten van oudere tuinornamenten. Hij zette de traditie van een openbaar park verder voort.

Natuur

De laatste grote ingrepen in het kasteel en het park dateren van meer dan een eeuw geleden. In het park bleven een ijskelder en verschillende monumentale achttiende-eeuwse tuinvazen en tuinhekken bewaard. Opmerkelijk is een laat negentiende-eeuws hondenhok op het voorplein, waarin drie liggende wijnvaten de behuizing voor de honden vormen. De laatste particuliere bewoners fokten Drentsche patrijshonden. Helaas zijn er ook monumentale en landschappelijke onderdelen verloren gegaan zoals het badhuis, de hermitage en het logement in chaletstijl.

Bronnen:

• Bekenstichting Beekhuizerbeek
• Geldersch Landschap en Kasteelen, Buitengewoon Biljoen (pdf) (april 2009).

Rechten

Olga Spekman, CC-BY-NC