Kasteel Hoevelaken in Nijkerk

Verdedigingsblokhuis tegen aanvallen uit Het Sticht

Huis te Hoevelaken getekend door Cornelis Pronk tussen 1731-1784

Het grensstadje Nijkerk krijgt in 1413 stadsrechten. Hertog Arnoud van Gelre laat een blokhuis bouwen om de strategisch gelegen plaats te verdedigen tegen aanvallen uit Het Sticht Utrecht en bovendien de scheepvaart op de Zuiderzee te controleren. In de late middeleeuwen worden in de omgeving adellijke huizen gebouwd zoals in Hoevelaken. Aan het einde van de twintigste eeuw geven Nijkerk en Hoevelaken hun oude gemeentegrenzen op om samen sterker te staan.

Ambachtsheerlijkheid Hoevelaken krijgt een kasteel

De kleinste bestuurseenheid op het platteland heet in de middeleeuwen ‘ambachtsheerlijkheid’. De familie Van Zuylen van Nijeveld bezit in de vijftiende eeuw de ambachtsheerlijkheid Hoevelaken en sticht er een burcht. Een anonieme tekening uit 1602 toont een vierkante burcht met een markante toren met poort. Het kasteel Hoevelaken is omgrensd door een gracht en is te bereiken via een ophaalbrug.

Brand in het rampjaar

In de zeventiende eeuw verwerft de familie Van Lynden de heerlijkheid en noemt zich daarna Van Lynden van Hoevelaken. In het bekende rampjaar 1672, waarin de Fransen de Nederlanden binnentrekken op zoek naar natuurlijke grenzen zoals rivieren, gaat ook kasteel Hoevelaken door brand verloren. Zeven jaar later laat de weduwe van Steven van Lynden van Hoevelaken een nieuw landhuis bouwen in classicistische stijl ten noorden van de Westerdorpstraat. Niet lang daarna wordt het landhuis eigendom van de familie Van Dedem.

Voor de derde keer verplaatst

Een andere tak van de familie Van Lynden wordt vanaf 1765 eigenaar van huis Hoevelaken tot aan het midden van de negentiende eeuw. Dan volgt de familie Schimmelpenninck van der Oije als bezitter. De president van de Nederlandsche Handel-Maatschappij, Cornelis van Aalst, koopt in 1925 huis Hoevelaken, omdat zijn huis in Amsterdam te klein wordt voor zijn kunstcollectie. Hij laat het landhuis uit de zeventiende eeuw afbreken en 60 meter noordelijker het huidige huis Hoevelaken bouwen. Het nieuwe landhuis krijgt een zeventiende-eeuwse uitstraling en wordt ingericht met onder meer onderdelen van Amsterdamse grachtenpanden. Het landgoed is vrij toegankelijk, huis Hoevelaken blijft privé bezit.

Grenzen herzien ter versterking

Het samenvoegen van kleinere gemeenten om kosten te sparen komt eind twintigste eeuw in zwang. Nijkerk en Hoevelaken besluiten te fuseren om de uitbreidende stad Amersfoort te weerstaan. Niet alleen de gemeentegrenzen moeten gecorrigeerd worden, ook de provinciegrens moet worden herzien. Zoals ook in de middeleeuwen staat de grens tussen Gelderland en Utrecht weer ter discussie, maar deze keer zonder wapengekletter.

Bronnen: