Huis Baak in de gemeente Bronckhorst

Leen van de vrouwen uit het geslacht Bake

De graaf van Gelre int rond 1294 al een tiende deel van de opbrengsten van een hof te Baak. Het geslacht Van Bake zelf lijkt nog ouder te zijn, want bronnen uit 1190 maken melding van ene Bertholdus de Baco in Zutphen. 

In de veertiende eeuw, vanaf 1326, vermelden de Gelderse leenboeken een groot aantal personen die beleend zijn met ‘den hoff ende goet to Baeck’. Voor die tijd zijn dat opvallend veel vrouwen. Het geslacht Van Bake sterft uit in 1478.

Vele geslachten en verbouwingen volgen

Door verkoop komt Baak weer in handen van een vrouw, Agnes Kreynk, echtgenote van Henrick van Egmond. Daarna leveren de adellijke geslachten Van Westerholt in de zeventiende eeuw en Van der Heyden en Van Middachten in de achttiende en negentiende eeuw de bezitters van Huis Baak.

Het weerbare middeleeuwse kasteel, zoals het eruit ziet op een tekening van Pronk uit 1730, wordt in de jaren 1738 en 1739 verbouwd tot een eleganter landhuis met details in de Lodewijk XIV-stijl. Gerardus van der Heyden geeft geeft hier toe de opdracht en Joost van der Heyden laat huis Baak in 1801 grondig moderniseren in classicistische stijl. De grachten worden verlegd en aan de achterzijde wordt de ingang gesitueerd. 

Jonkvrouwe Engelberta van Middachten huwt met Gerhardus Helmich en zij zorgen in 1878 voor een uitbreiding aan de zuidzijde.

Eindbestemming als christelijk bezinningsoord

In de twintigste eeuw bezit dus het geslacht Helmich Huis Baak en is Werner Bernard Helmich de laatste particuliere bewoner. Hij verkoopt Baak in 1956.

Tot 1978 richten de Dochters van Liefde van de Orde van de H. Vincentius a Paulo huis Baak als klooster in. In de volgende vier jaar is het een opvangcentrum voor mensen met psychische problemen. Daarna is Huis Baak vijfentwintig jaar lang een ‘Mariapoli’ als centrum van de Focolarebeweging, een katholieke lekenbeweging die eenheid in de wereld nastreeft.

Vanaf 2007 geeft de internationale interkerkelijke christelijke organisatie Ellel Ministries Nederland er onderwijs en trainingen. Het kasteel met het bijhorende landgoed zijn op afspraak te bezoeken en een openbaar wandelpad loopt rond het kasteelpark.

Bronnen:

• Jan Vredenburg (eindred.), Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2013, p. 142-143.
• Jan Harenberg, Eens bolwerk van de adel. Kastelen en landhuizen in de Achterhoek en Liemers, Uitgeverij Canaletto, Alphen aan de Rijn 1999.

Rechten

Ben Boersema, Erfgoed Gelderland, CC-BY