De Spanjaardspoort

Herinnering aan Spaanse vergelding

Benaderbare schietspleten met een onverklaarbare overkapping waar de vijand zich kon verschuilen.

Restanten van de vleugelmuren en de Buitenpoort.

Schematisch overzicht van alle onderdelen van de Spanjaardspoort. Donkere muurdelen bestaan nog. De roze delen zijn verdwenen.

Foto 3/4

Ridders van Gelre - Spanjaardspoort Zutphen

Video 4/4

Zutphen kon zich rond 1300 aan de noordkant uitbreiden met een bijna vierkant stuk grond dat toepasselijk de Nieuwstad ging heten. De Spanjaardspoort is het enige nog bestaande deel van een beschutte doorgang, gebouwd tussen een rondeel en de Nieuwstadspoort. De benaming komt van de Spaanse inval in 1572.

Verdediging

Een strakke, vlakke muur, een gracht ervoor en op berekende afstanden een rondeel. Zo verdedigde Zutphen zichzelf en de Nieuwstad. Dat was ook voldoende verdediging want de vijand werkte met steenwerpers, rampalen en pijl en boog. Pas toen vanaf 1450 kanonnen werkelijk effectief werden, voldeed die vlakke muur niet meer. De vijand moest verder van de stad gehouden worden. Er kwam voor de Nieuwstad, vanuit de stad gezien, een aarden wal achter de oorspronkelijke gracht en daarachter nog een gracht.

Rondeel

In 1532 werd voor de brug over de laatste gracht het rondeel gebouwd. Een halfronde muur met een middenlijn van drieëndertig meter en ruim vijf meter hoog. Normaliter was dit een onderdeel van de stadsmuur, maar die aansluitende stadsmuur was er nog niet en kwam er ook niet. Het rondeel met daarin een poort op driekwart van de boog, stond los in het veld. De restanten zitten nog in de grond en zijn gelokaliseerd. In 1536 besloot het stadsbestuur, vier jaar na de bouw van het rondeel, vanuit de beide rondelen naast de Nieuwstadspoort vleugelmuren te bouwen tot op dertig meter van het rondeel. Dat geheel eindigde met een poort en valbrug over de buitenste gracht.

Don Frederik van Toledo

Toen stond in 1572 Don Frederik van Toledo, de hertog van Alva, voor de stadspoort. Een onverwacht moment, want in november een belegering beginnen was ongebruikelijk. Omdat Zutphen in het voorjaar was overgestapt naar de prins van Oranje, was Zutphen doelwit geworden voor een strafexpeditie. Het rondeel werd onder de voet gelopen. Het verhaal gaat dat er een bres in is geschoten, maar dat is twijfelachtig. Op het rondeel stonden geen kanonnen. De buitenpoort was van boven te smal om vanaf daar te vuren. Op de vleugelmuren waren geen kantelen van waarachter geschoten kon worden. De vijand kon de schietspleten op landhoogte benaderen en dichtstoppen.

Moord

De poort (nog bestaand) met opgetrokken valbrug liet men links liggen. Met simpele ladders klommen de Spanjaarden over de vleugelmuren. Het moorden kon beginnen. Op pamfletten moesten Haarlem, Leiden en Alkmaar lezen wat hen te wachten stond als zij weerstand tegen het Spaanse bestuur zouden bieden.