De geschiedenis van Zypendaal

Vijf generaties Brantsen bewoonden 'De Zyp'

De herenkamer anno nu, in de sfeer van vroeger.

Weduwe Brantsen-Bohlen in de herenkamer. Zij overleed in 1926.

Huis Zypendaal bestaat in 2024 precies 260 jaar. De bouw van de buitenplaats die in 1762 begon, werd twee jaar later voltooid. Hendrik Viervant was de ontwerper van het statige huis. Hendrik werd bij wijze van spreken met passer en winkelhaak in de hand geboren. Hij was een zoon van Leendert Viervant de Oude, die aan de wieg stond van de Viervant-dynastie. Vijf Viervants werden architect, hoewel in de tijd zelf meestal aangeduid als meestertimmerman of stadstimmerman.

Omringd door water

Toen Hendrik Willem Brantsen het nieuw gebouwde Zypendaal betrok, was hij al op leeftijd. Hij was 60 en zijn vrouw Johanna Elisabeth de Vree 51. Hun twee dochters waren al volwassen. Zij waren opgegroeid in de voorganger van het huidige huis: een kleiner, kruisvormig pand dat van omstreeks 1650 dateerde. Rond 1760 werd dit huis afgebroken om plaats te maken voor het nieuwe Zypendaal. Zowel de voorloper als het huidige huis waren door water omgeven. Hoewel het huidige huis Zypendaal sinds de bouw twee verbouwingen heeft ondergaan, is de indeling gelijk gebleven.

Vijf generaties Brantsen

Bij een vluchtige blik ziet de herenkamer er op de historische foto van omstreeks 1920 nauwelijks anders uit dan nu. Wie niet weet wat zich in de tussentijd heeft afgespeeld, zou snel kunnen denken dat de bewoning van het huis door de familie Brantsen moeiteloos is overgegaan in de openstelling met museale inrichting. Niets is echter minder waar. De weduwe Brantsen-Bohlen die is afgebeeld op de historische foto, overleed in 1926. Vijf generaties Brantsen hadden het huis inmiddels bewoond. Binnen de familie werd het huis altijd met de koosnaam 'De Zyp' aangeduid.

Ingrijpende restauratie

Na 1926 werd Zypendaal aangekocht door industrieel Hartogs. Het werd pas in 1930 eigendom van de gemeente Arnhem. Achtereenvolgens waren pensiongasten, Duitse kleuterleidsters, evacués en het Ministerie van Oorlog de gebruikers. In 1977 werd Zypendaal overgedragen aan Geldersch Landschap & Kasteelen; sinds dat jaar is het hoofdkantoor van GLK gevestigd op de bovenverdieping. Door de aanwezigheid van huiszwam was de daaropvolgende restauratie ingrijpender dan voorzien. Vervolgens werd de herinrichting ter hand genomen. Via het Arnhemse museum keerde een groot aantal Brantsenvoorwerpen terug naar Zypendaal. Juist om die reden is er zo weinig verschil te bespeuren tussen Zypendaal vroeger en nu.