Een bescheiden geluid tegen slavernij op Huis Zypendaal

Een abolitionistisch schilderij

L. Darcis naar G. Morland, De vruchten van een vroege industrie en economie (1800)

Print van W.Ward, van Fruits of Early Industry and Economy van George Morland 1789, voorzien van moralistisch vers.

Wie op zoek is naar sporen van slavernij in Gelderland, komt een keer bij Huis Zypendaal in Arnhem uit. De familie Brantsen die onder andere deze buitenplaats had laten bouwen, was eigenaar van onder meer plantage Vossenburg in Suriname, ofwel hield mensen in slavernij en plukte de vruchten van hun arbeid. Op huis Zypendaal zelf is daarvan niet direct iets te zien. Hoe zou het ook? Misschien een portret van de slaafgemaakte Anna van Vossenburg, die met de twee gefortuneerde zusters De Vree in 1729 van Suriname naar Arnhem verhuisde? (Zij huwden beiden met een Brantsen). Weinig kans. Anna woonde vooral in de stad Arnhem, in de Olde Munte aan de Bakkerstraat.

Morland

De bezoeker kan hier kennis maken met Morland’s Fruits of Early Industry and Economy uit 1789. Het origineel wordt bewaard in Philadelphia, in het Museum of Art. Volgens de toelichting op de museumwebsite is dit fantasiewerk een aanklacht tegen de wijze waarop de rijkdom toen werd vergaard. Hiervoor staat de Afrikaanse man symbool: die rijkdom kwam er dankzij slavenhandel en slavenarbeid. Inderdaad, hij is de bediende en presenteert de 'Fruits'. Hij is ook de enige hier die zichtbaar werkt. De zakenmannen, vermoedelijk eigenaar van het havengebouw of schepen en van het landhuis op het schilderij, drinken een borrel en tellen hun geld. Er ligt een mooi karpet op de vloer, de vrouw is uitbundig gekleed, een klein kind krijgt van haar wat druiven aangereikt; zij plukken letterlijk de vruchten.

Pamflet tegen slavernij?

Het schilderij is veelvuldig gekopieerd, samen met The effects of Youthful Extravagance and Idleness. Dit laatste werk toont hoezeer men tot armoede kan vervallen door een extravagant en lui leventje. Deze pendant hangt ook in Zypendaal. De moraal wordt onderaan in dichtvorm toegelicht. Of Morland met het eerste werk nu werkelijk een pamflet tegen de slavernij maakte? Dat is zonder meer het geval bij het schilderij dat hij een jaar eerder maakte: Execrable Human Traffic or the Affectionate Slaves uit 1788, beter bekend als Slave Trade. Te zien is hoe een Afrikaanse familie uiteen wordt gerukt door Europese slavenhandelaren. Twee jaar later maakte hij African Hospitality, waarmee hij indirect de houding van Europeanen jegens Afrikanen hekelt: Europese schipbreukelingen worden door Afrikaanse mannen en vrouwen gered en verzorgd. Ook van deze werken zijn kopieën in omloop gebracht, waarmee Morland de abolitionistische beweging ondersteunde.

Beweegredenen

Over de persoonlijke beweegredenen van Morland is weinig bekend. Het kan zijn dat hij geïnspireerd was door zijn plaatsgenoot, de Afrikaanse abolitionist Alaudah Equiano, die zelf in slavernij had geleefd. Geldersch Landschap en Kasteelen kocht de prent in 1983 voor de (her) opening van Zypendaal in datzelfde jaar, omdat het naar eigen zeggen ‘goed paste bij de 18de eeuwse sfeer van Zypendaal’. (1) Was het bedoeld als verholen zelfreflectie? Hoe dan ook. Mooi is het wel, dit bescheiden geluid tegen slavernij op Zypendaal.

Geïnteresseerd in meer verhalen over het slavernijverleden van Gelderland, Nederland of de wereld? Kijk dan vooral op de website van Mapping Slavery.

Bronnen: