'De boot is aan'

Toen begin twintigste eeuw de Rooms-Katholieke Metaalbewerkersbond werd opgericht, openden door het gehele land afdelingen. Binnen dat kader had men ook Millingen aan de Rijn, Leeuwen, Lobith en Pannerden op het oog, die in de jaren ’10 en ’20 hun afdelingen oprichtten. Vanuit het hoofdkantoor in Utrecht werd intensief aangespoord tot aansluiting bij de bond, onder andere in de vorm van prenten. 'De kracht van den eenling (…) is gemakkelijk te breken', luidde de tekst,  'Verenigd echter zijt ge sterk. Zorgt daarom in voor- en tegenspoed lid van onzen bond te zijn en te blijven.'

Bedanken of ontslag

De meeste metaalbewerkers in de Gelderse plaatsen waren katholiek, werkzaam op de scheepswerven en voelden zich geroepen tot de nieuwe vakvereniging. Toen de hoofden van de scheepswerven hier lucht van kregen, was het resultaat een zeer scherp conflict. De bazen van de scheepswerven stelden de arbeiders voor een keuze: bedanken voor de bond óf ontslagen worden. Vooral in Beneden-Leeuwen barstte hierover de strijd los. Uiteindelijk kozen velen ervoor zich niet aan te sluiten.

Loonsverlaging

In Millingen aan de Rijn ontstond er onenigheid toen er een landelijke loonsverlaging werd aangekondigd. Op 11 november 1921 meldt Voorwaarts: 'Het personeel heeft een vergadering gehouden en een protest-motie aangenomen'.  Het bestuur van de vakvereniging riep alle werknemers die nog geen lid waren, alsnog lid te worden en verkondigde er alles aan te zullen doen om de loonsverlaging te blokkeren.

Staking

Het kwam tot een landelijke staking waarbij de protestantse en niet-confessionele bonden hun krachten bundelden. Deze startte op 31 oktober 1921. De bonden verwachtten de werkgevers te kunnen dwingen tot het niet-doorvoeren van de loonsverlaging. Begin 1922 voelden de gezamenlijke bonden na lang onderhandelen zich echter genoodzaakt om zich bij de loonsverlaging neer te leggen. Op de scheepswerven kwam er een mededeling aan de muur te hangen waarop stond dat de onderhandelingen waren afgebroken en de loonsverlaging binnenkort zou worden doorgevoerd: 'Tegen dien datum is bij deze aan werknemers, die deze regeling niet wenschen te aanvaarden, de dienstbetrekking opgezegd.' De invloed van de jonge arbeidersbonden was nog beperkt.

Dit verhaal is geschreven door Emma Goossens, Kees Huntink, Bas Oerlemans en Elmar van de Ree in het kader van het projectcollege 'Achter de vaandels' van de RU master ‘Geschiedenis en Actualiteit’ en het Katholiek Documentatiecentrum in samenwerking met Stichting Vakbondshistorisch Archief Nijmegen.

Bronnen

• Delpher, De Maasbode 12 november 1920: De staking in de metaalindustrie.
  
• Delpher, De Maasbode 30 november 1921: De staking in de metaalindustrie.
• Delpher, De Tijd 7 januari 1927: De Sociale Toestanden in het Zuiden.
• Delpher, Voorwaarts 11 november 1921: De strijd in de metaalindustrie.
• Huis van de Nijmeegse Geschiedenis, Katholieke Bond van Werknemers in het Metaal- en het Elektrotechnisch bedrijf en aanverwante bedrijven St. Eloy, afdeling Millingen aan de Rijn.
  
• Katholiek Documentatie Centrum, AFBK-3b503.
• Velden, Sjaak van der,Stakingen in Nederland, Arbeidersstrijd 1830-1995 (Amsterdam, 2000).

Verder lezen

• Heijden, Marian van der, Kempers, Bram, Strijd in overleg: 100 jaar beeldvorming over arbeid, arbeider en vakbeweging (Amsterdam, 1995).
• Jeurissen, A. CH., Geschiedenis van Millingen aan de Rijn (Nijmegen, 1957).
• Maas, T. in: De Gelderlander, 'Weer leven voor Millingse scheepswerf' (13-01-2018).