Christiaan van Gorssel uit ‘de Oost’

Vrij van slavernij

Dat de ouders en de leeftijd van Christiaan onbekend zijn, maar vooral dat hij bij zijn doop de naam Christiaan van Gorssel kreeg, doet vermoeden dat hij niet als vrij persoon, maar als slaafgemaakte in Nederland terecht was gekomen; de doopnaam Christiaan in combinatie met een topografische achternaam kregen meer (jonge) mannen die als slaafgemaakte waren meegenomen uit de koloniën, zoals Christiaan van der Vaart uit Haarlem (bij de Leidse Vaart) en Christiaan van der Vegt uit Weesp (bij de Vecht).⁽¹⁾

Batavia

Verklaringen van getuigen voorafgaand aan Christiaans huwelijk bevestigen dit vermoeden en geven in combinatie met enige andere documenten een inkijkje in zijn leven.⁽²⁾ Nuncius was de bediende geweest van Jan Harris. Met hem was hij in 1804 en mogelijk eerder vanuit Batavia naar Nederland gekomen. In 1804 logeerden ze in het Oude Zijds Heerenlogement te Amsterdam, zoals vermeld in de huwelijkspapieren van Jan Harris, die trouwt met Margretha Geertruid Chevalier.⁽³⁾ Nuncius was toen niet ouder dan acht jaar, Jan Harris negentien. 

Jan Harris schreef zich in als burger van Zutphen.⁽⁴⁾ In 1805 betrok het kersverse echtpaar met Nuncius het huis op de Meeuwenberg te Voorst/ Brummen. Datzelfde jaar schreven Harris en Chevalier zich in als lidmaat van de kerk te Voorst, waar ook hun eerste kind werd gedoopt.⁽⁵⁾

Kleermaker met acht kinderen

Hoe lang Nuncius nog in het huis heeft gediend? Vanaf 1813 was hij in ieder geval kleermakersgezel, onder meer te Gorssel aan de overkant van de IJssel. Daar vestigde hij zich met zijn vrouw Adriana,  afgezien van een kort verblijf in Deventer/ Diepenveen, in de bakkerij op de Gorsselse Heide, waar nu boerderij Veldzicht is.⁽⁶⁾ Ze kregen acht kinderen, van wie er twee nog in het geboortejaar overleden. Kleermaker Christiaan van Gorssel overleed in 1831, in den ouderdom van ‘vermoedelijk’ 34 jaar, geboren ‘buitenlands, waarschijnlijk Oost Indiën’, ouders niet bekend.⁽⁷⁾ Er zijn ook nu nog nakomelingen van Christiaan van Gorssel, maar of een van hen het verhaal van hun bet(bet)overgrootvader kent? En wie was Jan Harris eigenlijk?   

Verder onderzoek

Nuncius kwam dus omstreeks 1804 in Nederland aan vanuit Batavia met zijn baas Jan Harris, ongeveer negentien jaar oud. Wie was Jan Harris, bij wie Christiaan in dienst was? De naam Jan Harris komt voor in het Amsterdams Archief, notariële akten, die betrekking hebben op Nederlands-Indië, verder zijn er interessante stukken van hem in ‘Oostindische’ bronnen via het CBG. Deze stukken gaan ook over tot slaafgemaakten die al dan niet ter ‘adoptie’ gaan of worden vrij verklaard. Het is bij sommige stukken wel de vraag of het gaat om deze Jan of een oudere Jan Harris, bijvoorbeeld de vader van. Wellicht is na te gaan hoe Jan Harris Nuncius in bezit heeft gekregen. Is te achterhalen met wel schip Jan Harris en Christiaan van Gorssel aankwamen?

Geïnteresseerd in meer verhalen over het slavernijverleden van Gelderland, Nederland of de wereld? Kijk dan vooral op de website van Mapping Slavery. 

Bronnen en verder lezen:

1. Ineke Mok en Dineke Stam, Haarlemmers en de slavernij. Haarlem: In de Knipscheer (publicatie eind 2021). Zie voor Christiaan van der Vegt vooral de onderzoekssite van Annemieke van der Vegt.  
2. Informatie over Christiaan van Gorssel is, tenzij een andere bron wordt genoemd, afgeleid uit zijn doop- en huwelijksinschrijving en uit de getuigenverklaringen behorend bij de huwelijksinschrijving, waarvan een transcriptie is toegevoegd: Gelders Archief, Arnhem, Doopregister Gorssel, [niet gedigitaliseerd, dus niet raadpleegbaar nu] 1818; Gelders Archief, Arnhem, BS Huwelijk Gorssel, archief 207, inventarisnummer 4626, 19-11-1819, aktenummer 18, inclusief Acte H. Lidmatenboek over relevante periode is in 2017 gevonden in de kluis van de kerk, en is nog niet gedigitaliseerd. Zie ook: ‘Nakomelingen boerderijen Schoneveld in Overijssel’ (10 januari 2021): ''17e van de zomermaand in 1818 op belijdenis en gedoopt zijnde tot lidmaat is aangenomen Christiaan van Gorssel''.
3. Stadsarchief Amsterdam, Amsterdam, Ondertrouwregister. Deel: 652, Periode: 1804-1805, Amsterdam, archief 5001, inventarisnummer 652, 30 november 1804, Ondertrouwregister, folio p.382.  
4. In 1805 laat Jan Harris zich registreren als burger te Zutphen. Regionaal Archief Zutphen, Zutphen, Burgerboek. boek, Deel: 844, Periode: 1715-1817, Zutphen, archief 1, inventarisnummer 844, 8 april 1805, Burgerboek Zutphen (kleine burgerschap).
5. Gelders Archief, Arnhem. Nederduits Gereformeerde Kerk Voorst, Lidmatenregister 1772-1812,  toegangsnummer 0176, inventarisnummer 1591.2, pag. 63; Gelders Archief, Arnhem. DTB Dopen, Voorst, Arnhem, archief 176, inventarisnummer 1586, folio 197.
6. Locatie ontleend aan Erwin Strookappe: (10 januari 2021).
7. Gelders Archief, Arnhem, BS Overlijden. Gorssel (Lochem), archief 207, inventarisnummer 4581, 15-12-1831, aktenummer 49.

Rechten

Ineke Mok, CC-BY