Het Culemborgse landschap

Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos voor een standplek buiten het Rivierenland, namelijk Wageningen en 't Gooi, is hij inmiddels al weer 20 jaar terug op zijn geboortegrond. Als hij terugkomt van vakantie, is het eerste wat hij doet 'effe kijken of de Lek er nog is'. Verknocht als hij is aan de mensen en het landschap, runt hij sinds zijn pensionering vanuit de Havendijk in Culemborg het familiebedrijf 'Laverge en Van Asch', een bedrijf in fruitteelt en verhuur van vastgoed.

Terugkijkend op zijn jeugd wordt Kees nostalgisch. De magie van de landschappen rond de Diefdijk is toch wel enigszins verdwenen, maar de schoonheid ervan is er nog steeds. Het landschap is nog steeds enorm divers: langs de Diefdijk en rond Culemborg vond je uiterwaarden met koeien, bouwland met diverse soorten granen,bieten en aardappelen, hoogstamboomgaarden, grienden, en natte graslanden in de komgronden en zelfs moerassen.

Ruilverkaveling

De belangrijkste en meest ingrijpende veranderingen in het landschap zijn voortgekomen uit de ruilverkaveling. De ideeën daarvoor kwamen op na de Tweede Wereldoorlog. In het kader van de wederopbouw en vernieuwing wilde de regering kwaliteit van leven en werken in het rivierenland verbeteren. De daadwerkelijke veranderingen werden eind jaren zestig echt zichtbaar. Modernisering, schaalvergroting en verbetering van de infrastructuur leidde ertoe dat grote delen van het gebied opgeeld werden in overzichtelijke, en vaak rechte stukken land, met als gevolg dat het meanderende, vloeiende en verassende karakter van het gebied grotendeels verloren ging. De kenmerkende gebogen, kromme akkers werden kaarsrecht!

Nationaal landschap

"Ik herinner me hoe op veel plaatsen in het Culemborgse Veld grienden bestaande uit hele jonge wilgenstruiken stonden. Van de wilgentakken maakte men vroeger matten die gebruikt werden om de dijk te verstevigen: een echt ambacht. Van de romantiek van het leven van de boerenstand in het Culemborgse Veld is tegenwoordig niet veel meer terug te vinden, volgens Kees. "Het gekke is dat wij Culemborgers nu pas 'formeel' beginnen te beseffen dat Culemborg mooi is." Kees refereert aan het feit dat het rivierengebied aangemerkt staat als nationaal landschap in Nederland, maar dat veel lokale bewoners en buitenstaanders incluis dit pas recentelijk realiseren.

Eiland

Culemborg was vroeger als officiële vrijstad een toevluchtsoord voor mensen met iets op hun kerfstok. Het maakte toen ook geen deel uit van de Zeven Provinciën. "Culemborg is eigenlijk heel lang een soort eiland geweest, ingesloten tussen de grenzen gevormd door diverse dijken: de zeer bochtige dijk langs de rivier de Lek, de strak rechte Diefdijk en de geheimzinnige Zeedijk als grens met de uitgestrekte landerijen van de baron Van Verschuer. Een soort mentale grens bestond ook in het Zuidoosten met de grotere stad Tiel. Ook de rivaliteit met buurstad Tiel zorgde ervoor dat Culemborgers vooral Culemborg waren gericht. Die rivaliteit is er trouwens nog steeds. Culemborg heeft daarom wellicht lange tijd een naar binnen gerichte blik gehad, maar dat is aan het veranderen", aldus Kees.

Lees ook deel 1 en 3 van Kees Ravens verhaal.