Graven naar een werkhuis en een armenschool

Voorafgaand aan het onderzoek was al bekend dat er het zogeheten Werk(mans)huis had  gestaan. Dit huis werd in 1808 gebouwd voor de werkverschaffing aan behoeftige ouderen. De werkinrichting was bedoeld als spinhuis voor oude vrouwen (het spinnen van vlas), terwijl oude mannen graafwerk moesten verrichten. Vanaf 1825 herbergde het Werkhuis een armenschool. Hier kregen wezen en jonge kinderen van arme ouders kosteloos onderwijs.

Naai- en breischool

In 1844 werd het huis gedeeltelijk verbouwd tot naai- en breischool. In de jaren 1840 tot medio jaren 1850 was de school populair, omdat het onderwijs gratis was, maar ook omdat het onderwijs zeer goed aangeschreven stond en van hoge kwaliteit was. Dit was voornamelijk te danken aan de hoofdonderwijzer Johannes Bertel. Door hem groeide de school en telde in januari 1851 ruim 250 leerlingen. Dit alles veranderde plots in 1857. Vanwege een nieuwe wet waarin gemeenten verplicht waren gratis onderwijs aan te bieden, liep het leerlingenaantal sterk terug en werd de school tien jaar later opgeheven.

Sporen van Bertels school?

Deze geschiedenis zet het plangebied in een bijzonder lokaal licht. Tijdens het archeologisch onderzoek werden sporen en vondsten aangetroffen die nagenoeg alle kunnen worden toegeschreven aan het Werkhuis en de armenschool. Er werd muurwerk aangetroffen en er werden paalsporen, een beerput en enkele afvalkuilen blootgelegd, op en  rond de plek waar voorheen het hoofdgebouw had gestaan. Het omringende terrein was grotendeels verstoord door recente bodemingrepen. Ook zijn er veel vondsten aangetroffen: keramiek, bouwmaterialen, glas, natuursteen, metaal en dierlijk bot.

Alledaagse objecten

De gevonden voorwerpen bestaan grotendeels uit alledaagse objecten, eerder afkomstig uit  een gewoon huishouden dan van de oudjes uit het Werkhuis of van de arme scholieren. Bovendien zijn de objecten van bovenmodale kwaliteit. Dit geeft aanleiding om te vermoeden dat het vondstmateriaal van het gezin van onderwijzer Bertel is geweest.   

Rechten

Guido Spanjaard, 2022, CC-BY-NC