Hanzestad Maasbommel

Muntplaats Maasbommel

In 1312 krijgt Maasbommel stadsrechten van Reinoud I. De graaf van Gelre doet dat niet alleen om strategische redenen. De gunstige ligging in een lus van de Maas maakt het mogelijk er een haven van enige betekenis te ontwikkelen. Maasbommel krijgt dan ook recht op een jaarmarkt. Deze markten trekken kooplieden aan uit alle windstreken. De graven en later de hertogen van Gelre hebben economische belangen bij Maasbommel. Ze laten er munten slaan en Maasbommel wordt tijdelijk een muntplaats. 

Maasbommel als ‘bijstad’ van de Hanze

De Hanze ziet het belang van Maasbommel in en neemt de stad als ‘bijstad’ van Nijmegen op in het machtige handelsverbond. Dit gebeurt in een uitnodiging aan Nijmegen als hoofdstad voor een Hanze-vergadering in 1556 . Maasbommel wordt daarbij als ‘bijstad’ genoemd. De Hanze is opgebouwd in regio’s met hoofdsteden en bijsteden. In het ‘Drittel Westfalen’ met Keulen als hoofdstad is Nijmegen een hoofdstad met vier officiële bijsteden: Tiel, Zaltbommel, Maasbommel en Gendt.

Handel op jaarmarkten

De Hanze breidt het aantal jaarmarkten uit. Er ontstaat handel in allerlei producten uit vele gebieden. Van de Oostzee komen graan, hout, bont en was voor de kaarsen. Uit andere delen van Europa bier, zout, wijn en zilver en uit Azië zijde. Belangrijk is ook de wol-en lakenhandel. Boeren tussen Maas en Waal houden behoorlijk veel schapen. Maar Maasbommel heeft geen lakenhal. Daarom gaat de wol naar Nijmegen. Daar is vanaf 1382 al een Gewand-of Lakenhal.

Archeologische vondsten

Het archeologisch project Expeditie Over de Maas stelt vast dat allerlei soorten rivierschepen Maasbommel hebben aangedaan. Tussen de vele scheepswrakken treffen de onderzoekers op de opgravingslocatie, daar waar de Maas en de Waal samenkomen, ook middeleeuwse vrachtschepen aan: deen aak en een praam. Het staat vast dat de stad ook Lombarden aantrekt. Deze hebben er huizen en zetten op de jaarmarkten hun ‘banca’ of tafel op om geld te wisselen en geld tegen rente te lenen. 

Het hoogtepunt van Maasbommel ligt voor 1700

Het belang van de stad blijkt eind zestiende eeuw door de bouw van een Kempische toren aan hun kerk. Deze krijgt een heel zwaar fundament om vijf verdiepingen te kunnen dragen. De toren komt echter niet verder dan twee verdiepingen. Maasbommel groeit niet meer. Dit als gevolg van het feit dat de Hanze dan eigenlijk al over haar hoogtepunt heen is. Over de inwoners van de stad bestaan vele verhalen. Ze gaan onder meer over de invloedrijke familie De Blare en over een redding van de bemanning van een schip en bieden een inkijk in het dagelijks leven.

Dit verhaal is onderdeel van het Verhaal tussen Maas en Waal. Het volgende venster is hier te vinden.

Bronnen en verder lezen: 

• Brand, H., Knol, E. (red), Koggen, Kooplieden en Kantoren. De Hanze praktisch netwerk (Hilversum 2010).
• Flink, K., en Thissen ,B., 'De Gelderse steden in de Middeleeuwen - data en feiten, aspecten en suggesties', in: Het Hertogdom Gelre (Utrecht 2003).
• Heiningen, H. van, De Historie van het Land van Maas en Waal (Zaltbommel 1965).
• Hollweg, O., De Nederlandsche Hanzesteden (Soest 1942).
• Jappe Alberts, W., De Nederlandse Hanzesteden (Haarlem 1969).
• Ibidem, Geschiedenis van Gelderland. Van de vroegste tijden tot het einde van de Middeleeuwen (Den Haag 1966).
• Kattenberg, W.A., 'Maasbommel Hanzestad', in: Tijdschrift Tweestromenland (VI-2017,18-21)
• Manders, H., Land Tussen Maas en Waal (Zutphen 1981).
• Os, J. van, 'Geschiedenis van Maasbommel. Verhalen', Kontaktblad (1964-2006).
• Lijst van steden in 1556 uitgenodigd in Keulen ter voorbereiding van de Algemene Hanzedag in Lübeck in Hanzezaken, Regionaal Archief Nijmegen (10.1.2 no. 2599).
• Onbekend, Mirakelboek O.L.V. van Den Bosch. 
• Raggers, John., De geschiedenis van Het Hof, een poging tot reconstructie (Maasbommel 2020).
• Hanzestadmaasbommel.info, Historisch Maasbommel. 
• Onzesteden.nl, Hanzesteden.  

Rechten

Wim Kattenberg, historicus Erfgoedstudiehuis, CC-BY