Van Dorpspolders tot gemeenten

Dorpen, stadjes en buurtschappen

Tijdens de middeleeuwen was Zennewijnen, gelegen aan de Waal, een bekende pleisterplaats van christenen. Er bevond zich een Norbertijner klooster. Zennewijnen maakte onderdeel uit van de ambachtsheerlijkheid Ophemert en Zennewijnen. Zennewijnen is tegenwoordig een buurtschap dat grotendeels tot de gemeente Tiel behoort. Slechts zeven adressen vallen sinds 1 januari 2019 onder de gemeente West Betuwe. West Betuwe heeft nog een buurtschap: Vogelswerf, bij Herwijnen. Verder omvat het de dorpen Acquoy, Beesd, Buurmalsen, Deil, Enspijk, Est, Geldermalsen, Gellicum, Haaften, Heesselt, Hellouw, Herwijnen, Meteren, Neerijnen, Ophemert, Opijnen, Rhenoy, Rumpt, Spijk, Tricht, Tuil, Varik, Vuren, Waardenburg en de stadjes Asperen en Heukelum.

Herindelingsperikelen in de West Betuwe

In 1966 telde de West Betuwe maar liefst zeventien zelfstandige gemeenten. Behalve in Tiel, Culemborg en Geldermalsen woonden in elk van die gemeenten gemiddeld maar zo’n 2000 inwoners. Vier gemeenten moesten er komen vonden de provincie Gelderland en het Rijk: Culemborg, Geldermalsen, Tiel en een gemeente die bestond uit de gemeenten Haaften, Herwijnen en Vuren. De gemeenten Varik en Ophemert zouden naar Tiel kunnen gaan en Est en Opijnen en Waardenburg naar Geldermalsen. De agrarische gemeenten zagen samenvoeging met Tiel en Geldermalsen niet zitten. In Haaften keek men zelfs even over de Waal richting Zaltbommel. In 1968 werd gesproken over een Waalgemeente. Inwoners van Est en Opijnen wilden echter toch liever bij Geldermalsen horen. De gedachte aan een Waalgemeente werd in 1973 verlaten. Geldermalsen liet weten niet te zitten wachten op Waardenburg en Haaften als uitbreiding voor de nieuwe gemeente Geldermalsen. Tot in de Tweede Kamer aan toe werd gediscussieerd over de herindelingen in de West Betuwe waarin ook Buren werd meegenomen. Uiteindelijk werd besloten vijf nieuwe gemeenten te vormen. Tiel, Culemborg, Geldermalsen, Buren en de Waalgemeente die uiteindelijk de naam Neerijnen kreeg.

Naamgeving

Een nieuwe naam voor een herindelingsgemeente ligt vaak gevoelig. Meestal werd het de naam van de grootste kern, vaak omdat men er gezamenlijk niet uitkwam en de minister dan maar de nieuwe naam bepaalde. Bij de nieuwe gemeente Neerijnen was flinke discussie over de naam. Hiern (de oude benaming voor Waardenburg), Langswaal, Nederwaal, Neerwaal, Waalseind, Tablis (Tuil) en Haaften kwamen langs. In eerste instantie werd op 20 april 1977 bij wet voor ‘Waalgemeente’ gekozen. Daar was echter niemand gelukkig mee. In oktober werd dan ook in een aparte wet door de Minister van Binnenlandse Zaken de naam Neerijnen vastgelegd. Vuren, Herwijnen, Heukelum, Asperen en Spijk gingen op 1 januari 1986 alsnog samen als de nieuwe gemeente Vuren, met het gemeentehuis in Asperen. Na een stevige lobby vanuit de dorpen werd de naam van de nieuwe gemeente Vuren op 3 januari 1987 gewijzigd in Lingewaal. Bij de totstandkoming van de gemeente West Betuwe ging men anders te werk met de naamgeving. Inwoners van de drie samen te voegen gemeenten mochten namen aandragen. De nieuwe naam van de gemeente is door inwoners gekozen uit een voorstel van drie namen: West Betuwe, Betuwewaard of Waal en Linge. De naamgevingscommissie gaf aan bewust de schrijfwijze West Betuwe, zonder liggend streepje, voorgesteld te hebben. Die naam werd op 26 april 2017 in het gemeentehuis van Lingewaal te Asperen bekendgemaakt.

Bronnen:

• De baronie Acquoy, een vorstelijke geschiedenis. H.G. Dijk, 2018
• Zilveren schakels, 25 jaar gemeente Neerijnen 1978-2003
• Archief RAR
• Archief Nieuwsblad Geldermalsen

Dit is een venster uit de Canon van West Betuwe

Vorige venster

Rechten

Rita Boer Rookhuiszen-de Joode, CC-BY-NC