Machtige ambtsjonkers

De adellijke families Van Delen, Van Middachten, Van Goltstein, Van Spaen, Van Oldenbarnevelt en Bentinck bijvoorbeeld hebben veel bezittingen en zijn ambtsjonker. De macht die zij als bestuurder van de stad hebben, wordt niet altijd integer gebruikt. Ambtsjonker Carel Bentinck staat aan het begin van de zeventiende eeuw bekend vanwege het misbruik bij belastingheffing; zo ontziet hij vrienden en eigen pachters. Bentinck wordt door Brant van Slichtenhorst (de vader van Arend van Slichtenhorst) zelfs aangeklaagd in een proces. Van Slichtenhorst wint het proces.

Tussen 1732 en 1771 vergaderen de ambtsjonkers in de ‘heerenkamer’ van de ambtsschool aan de Venestraat 16; het voormalige laatmiddeleeuwse gasthuis en het huidige Museum Nijkerk. In 1771 laten de ambtsjonkers een eigen vergaderzaal aanbouwen aan het al bestaande ‘amptshuys aan de Kolk’, het huidige stadhuis.

Tijdens de Franse overheersing (1795-1813) worden de ambtsjonkers uit hun machtige positie gezet. Ze worden vervangen door een door de Nijkerkers gekozen raad. De ambtszaal wordt raadszaal; de familiewapens van de ambtsjonkers worden er uit verwijderd.

Leestips:

• Dion van Hooren, ‘Ambtsjonkers “op het kussen”’, Oud Nijkerk. Tijdschrift van de Stichting Oud Nijkerk jaargang 17, nummer 3 (1998) 23-24.
• Dion van Hooren, ‘“Amptsjonkers” op het kussen’, in: Nijkerkse Prentenatlas. Ter gelegenheid van 600 jaar stadsrechten 1413-2013 (Barneveld: BDU Boeken, 2013) 68-69.
• P. de Zeeuw J. Gzn., Nijkerk door de eeuwen heen. Een kort verhaal over de geschiedenis van Nijkerk op de Veluwe (Nijkerk 1963; heruitgave in opdracht van Boek- en kantoorvakhandel Roodbeen & Van Hartskamp, Nijkerk 1994).
• G. Beernink, De geschiedschrijver en rechtsgeleerde dr. Arend van Slichtenhorst en zijn vader Brant van Slichtenhorst, stichter van Albany, hoofdstad van den staat New-York. Werken, uitgegeven door Gelre. Vereeniging tot Beoefening van Geldersche Geschiedenis, Oudheidkunde en Recht. No. 12 (Arnhem: S. Gouda Quint, 1916). (Ter inzage in het kenniscentrum van Museum Nijkerk.)

Rechten

Museum Nijkerk, CC-BY-NC