Canon van Nijkerk

De canon van Nijkerk neemt u mee op ontdekkingsreis door de Nijkerkse geschiedenis.

Lees intro

50 verhalen
Bekijk volledige kaart

In 50 verhalen worden de belangrijkste gebeurtenissen uitgebeeld van ongeveer 2500 voor Christus tot het begin van de eenentwintigste eeuw.

Werkzaam Nieuwkerk! welk gesticht
Schittert dáár voor ons gezicht?
Is uw oude spits verloren?
Pronkt gy met een' nieuwen toren,
Bouwkonstmaatig opgericht?
Ja: wy zien uw' handel bloeijen.
Doe Tabagoos planten groeijen:
Zegen ruste op uwe vest!

De prachtige witte toren van Nijkerk inspireerde al in 1803 de dichter Pieter Pijpers tot het schrijven van bovenstaand gedicht. Ook nu nog voelen veel Nijkerkers zich verbonden met hun toren en het mooie carillon. Aan de voet van deze toren ligt een middeleeuws stadje met een rijke geschiedenis. 

Museum Nijkerk wenst u veel plezier met alle verhalen. Hebt u een reactie? Mailt u die dan s.v.p. naar info@museumnijkerk.nl.

Veel Nijkerkers verliezen rond 1780 hun leven aan een ziekte die nu eenvoudig te behandelen is: ‘roode loop’ (dysenterie). © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Armoede in Nijkerk
<p>Naast de voorspoed van de achttiende en negentiende eeuw komt tegelijkertijd veel armoede voor. Arbeiders, dagloners en hun gezinnen leven in uiterst armoedige omstandigheden. Grote...
Boerderij Westphalingsgoed, Slichtenhorsterweg, de historische boerderij waar de geschiedschrijver Arend van Slichtenhorst is geboren. Ook de wieg van zijn vader, Brand van Slichtenhorst, boer en later kolonisator van Nieuw-Nederland, stond hier. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Arend van Slichtenhorst
<p>Op 5 december 1616 wordt ‘Ardt’ in het doopboek van de hervormde kerk van Nijkerk ingeschreven, zoon van ‘Brandt Artzen ende Aeltgen van Wenckum’. Ardt...
De Spoorstraat in Nijkerk tijdens de overstroming van 1916. © Archief Museum Nijkerk
De watersnood van 1916
<p>In de nacht van 13 op 14 januari 1916 woedt er een hevige noordwesterstorm. Het water van de Zuiderzee slaat over de zeedijk en de...
Ruim 700 jaar na de eerste schriftelijke vermelding nog steeds welkom in Nijkerk! © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
De eerste schriftelijke vermelding van Nijkerk
<p>In een document van ruim zevenhonderd jaar oud, uit het jaar 1313, is voor het eerst de naam Nijkerk te vinden. Het gaat om een...
Zegel van Hertog Reijnout IV. © Gelders Archief, Arnhem
Hertog Reijnout IV verleent Nijkerk stadsrechten
<p>Nederland vormt in de Middeleeuwen nog geen eenheid, maar bestaat uit verschillende rijken. Nijkerk ligt in de noordwesthoek van Gelre (een hertogdom, nu provincie Gelderland),...
De straat Het Spaanse Leger in Nijkerk. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Moord op een dominee
<p>In 1517 publiceert Maarten Luther zijn bezwaren tegen de gang van zaken in de katholieke kerk. Met name de praktijk van het kopen van aflaten...
Personeel van het noodziekenhuis in de openbare school aan de Gasthuisstraat. © Archief Museum Nijkerk
De hongerwinter
<p>Tijdens de laatste acht maanden van de oorlog, van oktober 1944 tot mei 1945, wordt het in Nijkerk erg druk. Begin oktober komen er zo’n...
Portret op de voorgevel van het weeshuis van Nijkerk, van de eerste twee weeskinderen, Henrick Jans (afgebeeld als meisje, om te laten zien dat het weeshuis zowel voor jongens als meisjes bedoeld is) en Renger Gerrits (Johan Breecker, 1646). © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Weeskinderen
<p>Aan het begin van de zeventiende eeuw maken besmettelijke ziektes, zoals de pest, veel slachtoffers. Met enige regelmaat verliezen kinderen tijdens zo’n epidemie hun ouders...
Na ruim een eeuw ontkiemt soms nog steeds het Nijkerkse tabakszaad. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Tabak uit Nijkerk
<p>De teelt van tabak begint in Nijkerk ongeveer halverwege de zeventiende eeuw. Het (sub)tropisch gewas uit Amerika is meegebracht door kolonisatoren en komt via Spanje...
Cher Korver in actie op de Paralympische Spelen in Tokio in 2021. © Mathilde Dusol fotografie
Sportkampioenen Cher Korver en Marieke van Soest
<p>Nijkerk is een sportieve stad, met veel sportverenigingen. Twee Nijkerkse paralympische sporters presteren op hoog niveau. Ze laten zich niet tegenhouden door hun beperking en...
Geborduurd kussen uit 1770 van de Nijkerkse ambtsjonkers, vervaardigd door Jan de Meijer en zoon, meester borduurwerkers (te zien in Museum Nijkerk). © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Machtige ambtsjonkers
<p>Tussen 1600 en 1795 wordt Nijkerk bestuurd door een college van adellijke grootgrondbezitters, de ambtsjonkers. Nijkerk is dan nog geen gemeente maar vormt bestuurlijk een...
Boerderij Corlaer, de geboorteplek van Arend van Curler. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Arend van Curler
<p>Nijkerk heeft een stedenband met Schenectady, een stad in de Amerikaanse staat New York. Arend van Curler, in 1620 geboren op de Nijkerkse boerderij Corlaer,...
Het nieuwe wapen van de gemeente Nijkerk na de fusie van Hoevelaken en Nijkerk. In het nieuwe wapen zijn delen van de oude wapens verwerkt. (1) © Gemeente Nijkerk
Een versterkte grenspost in de eenentwintigste eeuw: Nijkerk en Hoevelaken fuseren
<p>Aan het einde van de twintigste eeuw worden veel kleinere gemeenten samengevoegd tot een groter geheel. Voor kleine gemeenten zijn de kosten van een zelfstandig...
De wekelijkse veemarkt op maandagmorgen op het Plein in Nijkerk. © Archief Museum Nijkerk
De maandagmorgen in Nijkerk
<p>Nijkerk is eeuwenlang een stad van markten. Aanvankelijk wordt er op zondag markt gehouden, maar in 1621 besluit het Hof van Gelre dat de markt...
Catharina de Boer © Privécollectie familie Moll
Catharina de Boer, pensionhoudster voor nieuwkomers
<p>Als de Nederlandse economie in de jaren zestig bloeit, groeit de vraag naar arbeiders enorm. Om de tekorten aan te vullen worden mannen uit Spanje,...
De Beerencamp anno 2010. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Ridderhofstede De Beerencamp
<p>In de bocht van de weg naar Putten, verscholen tussen het groen, staat een prachtig huis dat vroeger een havezate was, een ridderhofstede. De Beerencamp...
Werkzaamheden tijdens de verbreding van de Oosterstraat, 1961. De nieuwbouw is al zichtbaar achter de oude rij huizen. Begin 1962 zijn alle panden gesloopt en kan de nieuwe weg worden aangelegd (foto: Archief Stichting Oud Nijkerk). © Archief Museum Nijkerk
Naoorlogse stadsuitbreiding
<p>Na de Tweede Wereldoorlog heerst er woningnood. In 1950 zijn er bijvoorbeeld slechts achttien woningen beschikbaar. Daarom besluit de gemeenteraad 101 woningen te laten bouwen....
Fragment van het onvoltooide kanaal de Nieuwe Rijn, te zien bij de Fliersteeg in Nijkerk. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
De Nieuwe Rijn, een onvoltooid kanaal
<p>Aan het begin van de zestiende eeuw wil hertog Karel van Gelre een kanaal aan laten leggen van de Rijn bij Wageningen naar de Zuiderzee,...
Portretfoto van Cornelia Maria barones van Hangest d’Yvoy, gemaakt door L. Kauffmann. © Collectie Museum Nijkerk
Cornelia Maria barones van Hangest d’Yvoy
<p>Op De Salentein, het statige landhuis in de bocht van de weg naar Putten, woont in de negentiende eeuw een adellijke dame. Cornelia Maria barones...
Een kogelpot (gebruikt als kookpot en voorraadpot) uit Ark uit de tweede helft van de dertiende eeuw / het begin van de veertiende eeuw. © Batavialand, Lelystad
Ereck est absorpte
<p>Vanaf de negende eeuw komen er definitief mensen wonen in het gebied van Nijkerk-Arkemheen, in de nederzettingen Ark en Bokhorst. Ark ligt, net als de...
De Oostermolen vóór de brand van 1920. Foto (op glaspositief) gemaakt door Gerard Hana (1877-1958), vennoot van G.F. Callenbach (Uitgeverij-Binderij) en amateurfotograaf. © Gerard Hana (Collectie Museum Nijkerk)
Dure windkracht
<p>Al vroeg hebben de hertogen van Gelre door dat op allerlei zaken belasting geheven kan worden. Voor oorlogsvoering, onder andere met de bisschop van ‘t...
Herdenkingsbord van de stadsbrand van 1540, te zien in de Grote Kerk van Nijkerk. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Een grote stadsbrand
<p>In de zestiende eeuw zijn de huizen in Nijkerk nog grotendeels van hout, met lemen vloeren. De daken zijn voornamelijk van stro. Voortdurend dreigt het...
Portret van Christiaan Eijkman.
Nobelprijswinnaar Christiaan Eijkman
<p>Christiaan Eijkman is een beroemd geworden medicus. Hij wordt in 1858 geboren in Nijkerk, in de voormalige Franse school (Venestraat 37). Zijn vader is van...
Gedenkraam in het Nijkerkse stadhuis dat herinnert aan de gijzeling van oktober/november 1944. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Gijzeling in het Nijkerkse stadhuis
<p>In de nacht van 30 september op 1 oktober 1944 pleegt het verzet een aanslag op een Duitse auto met vier Duitse militairen. De plek...
Leerlingen van Food Academy Nijkerk tijdens een les. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Nijkerk onderdeel van Regio Foodvalley
<p>Al eeuwenlang vormen landbouw en veeteelt de kern van de Nijkerkse economie. Ook andere vormen van voedselproductie spelen een belangrijke rol. Zo heeft Nijkerk in...
De Arkervaart. Pentekening van George Drieënhuizen (1990). © George Drieënhuizen
De Arkervaart
<p>De Breede Beek is de levensader van Nijkerk. Hierlangs is de stad ontstaan. De beek ontspringt aan de zuidkant van het buurtschap Slichtenhorst en stroomt...
De vroegere Grote- of St. Catharinakerk van Nijkerk, aan het begin van de achttiende eeuw (getekend door P. van Liender).
Een nije kerk
<p>Als Ark door de zee wordt verzwolgen, groeit landinwaarts een aantal nederzettingen uit tot een echt centrum. In 1222 wordt in Nijkerk de St. Catharinakerk...
Kelk in de Nijkerkse rooms-katholieke parochie die Bernardus Johannes Alfrink kreeg van zijn familie bij zijn wijding tot priester in 1924. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Kloosters worden grootgrondbezitters
<p>In de vroege Middeleeuwen verspreiden evangeliepredikers het christendom in Nederland. Niet zonder problemen, zoals in 754, als Bonifatius in Dokkum wordt vermoord. Op de Veluwe...
De cover van de Indonesische vertaling van het boek 'Siedjah' van Nico Vink. © Nico Vink / Yayasa Pustaka Obor Indonesia
Siedjah, een jonge vrouw uit Nijkerk in Indië
<p>Tijdens de koloniale overheersing van Indonesië door Nederland blijkt ook een kleine stad als Nijkerk veel banden te hebben met het uitgestrekte eilandenrijk. Zo kent...
Nijkerk-Arkemheen omstreeks 2700 vóór Christus (in: Frank van Dooren, Landschappen van Nijkerk-Arkemheen (Nijkerk: Uitgeverij G.F. Callenbach bv, 1986) 17. © Tekening M.J. de Bok, naar ontwerp van F.A.M. van Dooren
Prehistorische nederzetting
<p>In het gebied dat later Nijkerk zou gaan heten, wonen al in de steentijd de eerste mensen. Tussen 2700 en 2400 voor Christus is er...
Witglazen gevlochten mandje, gemaakt in glasfabriek Padang. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Glasfabriek Padang
<p>Een tak van industrie in Nijkerk die naast de verbouw van tabak opbloeit, is de fabricage van glas. In glasfabriek Padang aan de Westkadijk worden...
De beroemde witte toren... © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
De beroemde witte toren met het mooie carillon
<p>In de tijd van de tabaksteelt levert het heffen van belasting (bijvoorbeeld op het gebruik van de Arkervaart) het ambt Nijkerk veel inkomsten op. Royale...
‘Beroering onder den godsdienst te Nieuwkerk’, gravure uit 1788 van Reinier Vinkeles (Atlas van Stolk, inventarisnummer 6376).
De Nijkerkse beroeringen
<p>In 1749 preekt dominee Gerardus Kuypers in Nijkerk en raakt Nijkerk in de ban van de ‘Nijkerkse beroeringen’: gemeenteleden raken tijdens zijn preken in en...
Het station van Nijkerk, eind negentiende eeuw. © Archief Museum Nijkerk
De stoomtrein komt door Nijkerk
<p>In de negentiende eeuw is het maken van een reis naar een andere plaats een hele onderneming, die veel tijd en geld kost. Diligences rijden...
De eerste steenlegging voor het nieuwe gebouw van de Christelijke School Nijkerkerveen door dominee Melle op 17 juli 1923. © Archief Museum Nijkerk
Nijkerkerveen
<p>Nijkerkerveen en Hoevelakerveen vormen in de Middeleeuwen samen het ‘Grauwe Veen’, dat in 1132 door de bisschop van Utrecht wordt uitgegeven voor ontginning. Als rond...
De Nijkerkse gasfabriek met watertoren omstreeks 1900. © Archief Museum Nijkerk
Gas, licht en water
<p>In de negentiende en twintigste eeuw brengen verschillende voorzieningen die we nu als vanzelfsprekend ervaren belangrijke verbeteringen in de leefomstandigheden van mensen.</p>
Vader en zonen Langman spinnen garens aan het grote wiel. © Archief Touwfabriek Langman
De Nijkerkse touwslagerij
<p>In 1783 komt Teunis van Slooten naar Nijkerk en begint ergens aan de oostzijde van de Arkervaart, buiten de stad, een touwslagerij. Dat is dan...
Kardinaal Alfrink zegent de nieuwe Rooms-Katholieke kerk in (1956). © Archief Gemeente Nijkerk
Kardinaal Alfrink
<p>Op 5 juli 1900 wordt Bernardus Johannes Alfrink geboren, aan de Holkerstraat 30 in Nijkerk. Zijn geboortehuis staat naast de katholieke kerk, waarmee zijn leven...
Fantasietekening van het slot Hulkestein bij Nijkerk, 1854. © Gelders Archief, publiek domein.
Slot Hulkestein
<p>In 1427 laat hertog Arnold van Gelre op Nijkerks grondgebied Slot Hulkestein bouwen. De hertog van Gelre en de bisschop van Utrecht hebben voortdurend conflicten....
De Nijkerkse chocoladefabriek T.O.C. (T. Oly & Compagnie). © Archief Museum Nijkerk
Chocola uit Nijkerk
<p>Chocola is een populaire, zoete lekkernij. Door de ontdekkingsreizen raakt Europa bekend met de cacaoplant, die wordt meegenomen uit Amerika. Na verloop van tijd ontdekt...
Fotoverslag van Bob Manheim van de eerste televisie-uitzending in 1948, die ook Nijkerk bereikte. © Familie Manheim
Televisie in Nijkerk
<p>Op 2 oktober 1951 wordt het eerste Nederlandse televisieprogramma uitgezonden. Bijzonder is dat ruim drie jaar daarvoor in Nijkerk al een televisie-uitzending te zien is....
Krantenfoto van de stemming in de Eierhal in 1958. © Foto Suijk, Nijkerk
Afgestemde ruilverkaveling
<p>In tegenstelling tot veel delen van Nederland, vindt na de Tweede Wereldoorlog in Nijkerk geen ruilverkaveling plaats. Overal in het land worden percelen geruild, die...
Stempel van de Joodse gemeente van Nijkerk. © Archief Gemeente Nijkerk
De Joodse Gemeenschap van Nijkerk
<p>Van ongeveer 1650 tot de Tweede Wereldoorlog wonen in Nijkerk veel Joodse mensen. De eerste groep, de Sefardische- of Portugese Joden, is afkomstig uit Zuid-Europa...
De in 2008 ontdekte middeleeuwse walburg in Appel. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
Een middeleeuwse walburg in Appel
<p>Op de hoger gelegen zandgronden ten zuidoosten van Nijkerk ligt de buurtschap Appel. In 2008 wordt hier een belangrijke middeleeuwse versterking ontdekt, een zogenaamde walburg.</p>
Notitie van de Nijkerkse kerkenraad over de situatie in Nijkerk in 1673, met daarin de zin “omdat iedereen in Nijkerk vanwege de oorlog gevlucht was (…)”. © Archief Gemeente Nijkerk
Op de vlucht naar Noord-Holland
<p>In 1672, ‘het Rampjaar’, wordt Nederland aangevallen door maar liefst vier vijanden tegelijk: Frankrijk, Engeland, Münster en Keulen. Nijkerk heeft vooral veel last van de...
Uitgeverij Callenbach aan de Hoogstraat in Nijkerk. © Archief Museum Nijkerk
Boeken uit Nijkerk - uitgeverij en drukkerij Callenbach
<p>In de loop van de negentiende eeuw worden in Nijkerk de voordelen van de industriële revolutie zichtbaar. In 1863 komt de stoomtrein de stad binnen...
Illustratie van de paalworm die in de achttiende eeuw de houten dijken aantast (gegraveerde prent uit de achttiende eeuw, Atlas Van Stolk Rotterdam).
Het recht op een dijk
<p>Wat nu polder Arkemheen heet, is aan het begin van de Middeleeuwen een vlak stuk land zonder dijken; een moerasgebied waar wind en water vrij...
Canadese bevrijders rijden de Oosterstraat binnen. © Cecile Schueler (Archief Museum Nijkerk)
Nijkerk bevrijd!
<p>Aan het eind van de oorlog komt Nijkerk onder ‘friendly fire’ te liggen. Het Canadese leger beschiet Nijkerk om de daar nog aanwezige Duitsers te...
Na de evacuatie keren mensen en vee terug naar hun stad, waar de oorlogsschade duidelijk zichtbaar is. © Archief Museum Nijkerk
Evacuatie aan het begin van de oorlog
<p>Nadat Duitsland op 1 september 1939 Polen is binnengevallen, wordt het steeds spannender of Nederland haar neutraliteit zal kunnen behouden. In april 1940 bezetten de...
De Nijkerksche Courant, 10 oktober 1876. © Gerrit van de Veen, Nijkerk, CC-BY-NC
De Nijkerksche Courant
<p>Het eerste exemplaar van een eigen krant voor Nijkerk, de Nijkerksche Courant, verschijnt in 1867. De krant wordt de eerste jaren gemaakt en gedrukt door...

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

info@mijngelderland.nl

Inschrijven nieuwsbrief

mijnGelderland Sociale media

erfgoed gelderland

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

E info@mijngelderland.nl