De maandagmorgen in Nijkerk

1621 - 1979

De wekelijkse veemarkt op maandagmorgen op het Plein in Nijkerk.

Foto 1/5

De wekelijkse eiermarkt op maandagmorgen op het Molenplein in Nijkerk.

Foto 2/5

De stenen eieren op het heringerichte Molenplein herinneren aan de verkoop van eieren op de eiermarkt en in de Eierhal.

Foto 3/5

De in 2014 herbouwde Eierhal, waarop het kenmerkende dak uit 1927 is teruggeplaatst.

Foto 4/5

‘Handelende boeren met koeien’, bronzen beeld van Julia van Verschuer, op 23 juli 1981 onthuld op het Plein in Nijkerk.

Foto 5/5

Nijkerk is eeuwenlang een stad van markten. Aanvankelijk wordt er op zondag markt gehouden, maar in 1621 besluit het Hof van Gelre dat de markt naar de maandagmorgen verplaatst moet worden vanwege de zondagsrust.

Sindsdien is het ‘s maandagsmorgens in Nijkerk een drukte van belang: op het Plein is een veemarkt met soms wel een paar honderd koeien, op het Molenplein en de Oosterstraat wordt de eiermarkt gehouden en de botermarkt is te vinden op de hoek van het Singel en de Oosterstraat. Boeren en boerinnen komen al vroeg, vanuit de hele regio. De cafés zijn open en kunnen rekenen op veel bezoek.

Boeren verkopen hun eieren niet alleen op straat maar ook aan eierhandelaars in de Eierhal. De eerste Eierhal wordt gebouwd in 1913. Na een brand in 1920 wordt in 1927 de tweede Eierhal geopend, de enige in Nederland met een houten dakconstructie. Bij de renovatie van het Molenplein in 2013 wordt het kenmerkende dak weggetakeld, en na de herbouw van de Eierhal in 2014 weer teruggeplaatst. Het is een van de laatste nog bestaande eierhallen in Nederland.

Op maandagmorgen wordt ook het carillon vrolijk bespeeld, als dank aan de boeren die in 1776 met hun paarden hulp hebben verleend bij het in de toren hijsen van de klokken voor het carillon. Deze ‘boerendeun’ wordt nog steeds gespeeld, alleen nu op maandagmiddag.

Vanaf de jaren ’70 zijn veemarkten in de open lucht of in een hal niet langer toegestaan. De laatste veemarkt wordt gehouden in 1979. Meteen het jaar daarop wordt de eerste ‘Boerenmaandag’ gevierd, ter herinnering aan de levendige maandagochtenden. Een feestelijk evenement dat sindsdien elk jaar in april gevierd wordt.

Leestips:

G.J. van den Berg en P.F. van den Berg-Brouwer, Sociografie van Nijkerk. Rapport, samengesteld in opdracht van de Stichting Maatschappelijk werk ten plattelande (’s-Gravenhage 1949).
Edward van der Kaaij e.a. (eds.), Eierhal Nijkerk. Sprekend monument (Nijkerk: Stichting Stadsgezicht, in samenwerking met Nabij Producties, 2015).
Marieke van de Ridder en Gerrit van Mispelaar, Boerenmaandag Nijkerk. Tussen Klokgelui en Handjeklap. Uitgegeven t.g.v. de 25^e Boerenmaandag in Nijkerk (Barneveld: BDU, 2006).
Nico Poorter, ‘Stad van markten’, in: Nijkerkse Prentenatlas. Ter gelegenheid van 600 jaar stadsrechten 1413-2013 (Barneveld: BDU Boeken, 2013) 78-79.