Uitgelicht verhaal

Vernieuwing tijdens de Industriële Revolutie

De Waal als levensader - Werken langs de Waal 5

De industriële revolutie veranderde in de negentiende eeuw de aard van de handel op de Waal. De stoomscheepvaart deed zijn intrede, en talloze maatregelen zorgden ervoor dat de Rijn steeds beter bevaarbaar werd. De tolplaatsen verdwenen en met name Rotterdam en het Ruhrgebied ontwikkelden zich tot de grootste industriële regio’s van Europa. Meer dan ooit werd de Waal een ‘werkrivier’.

Deze tekst maakt onderdeel uit van de special Verbeelding van de Waal, De Waal als levensader, thema Werken langs de Waal. Einde aan de tolheffing Lange tijd was tolheffing een belangrijke inkomstenbron voor steden. In de loop van de zeventiende en…

Lees meer

In 1816 voer het eerste stoomschip over de Waal, en al gauw was de raderboot een vertrouwd beeld. Op de voorgrond van deze tekening uit 1828 van Peter Franciscus Peters is een raderboot te zien. © via Collectie Gelderland Museum het Valkhof

Kaart

Op deze kaart kunt u activeiten, verhalen en organisaties vinden.

Bekijk volledige kaart Toon legenda
  • Canons
  • Organisaties
  • Te bezoeken organisaties
  • Verhalen
  • Routes
  • Specials
Bij de toren van de Hervormde Kerk staat de bakstenen pomp (Foto: John Scholte)
De stadspomp in Buren
Goede watervoorziening is voor de stad Buren in de achttiende eeuw van levensbelang.
1995 hoe hoog komt het water
Hoe hoog komt het water
Eind januari 1995 stijgt het water in de Waal tot een angstig hoog peil. Enkele dijken dreigen te bezwijken.
Ambtsjonker Van Delen (Bron: Museum Oud Nijkerk, foto G. van de Veen)
Het statige Van Delenhuis
Het portret van jonkheer Van Delen. Zijn familie liet in 1703 het statige herenhuis aan de Langestraat bouwen. Volgens de overlevering dateren de twee kanonslopen...
Berchmanianum
'Monnikendam aan de Waal'
Nergens in Nederland stonden rond 1900 zoveel kloosters als in Nijmegen. De stad werd daarom ook wel 'Monnikendam aan de Waal' genoemd. Samen met de...
Een modeshow tijdens de Arnhem Modebiënnale (Bron: Hans Broekhuizen / De Gelderlander)
Arnhem modestad
Arnhem kent vele gezichten: boekenstad, hoofdstad van de provincie, olympische stad en ooit was het de filmstad van Nederland. Sinds 2005 heeft Arnhem er een...
Wandtapijt met boslandschap herenkamer van kasteel Biljoen, Maximiliaan van der Gucht, 1665-1680. Bron: RCE, Amersfoort
Tapijten aan de wand
Kasteel Biljoen heeft twee kamers die zijn voorzien van zeventiende-eeuwse wandtapijten. Dit is voor Nederlandse begrippen uitzonderlijk. Uniek is het in de tapijten...
Agathe Wegerif, circa 1920
Batik-ateliers van Agathe Wegerif
De eerste grootschalige projectontwikkeling ondernam Chris Wegerif in 1897 en betrof het zogenaamde 'Kalverstraatgebied', waarin hij verschillende arbeiders- en middenstandswoningen verhief. Daar stonden ook,...
Huis Zwaluwenburg
Landgoed Zwaluwenburg
Zwaluwenburg is een landgoed met veel variatie en grote contrasten: er zijn loof- en naaldbossen, oude boerderijen, door houtwallen en lanen omzoomde weilanden en graan-...
Villa Serena in 1916
Villa Serena
Villa Serena werd in 1916 ontworpen door Chris Wegerif samen met zijn oudste zoon Han. Dit pand maakte deel uit van de tweede grotere projectontwikkeling...
Foto, ENKA-poort versierd nav 25-jaar ENKA 1922-1947, 1947. Collectie Historisch Museum Ede
ENKA - Poortgebouw
In 1919 laat directeur dr. Hartogs een fabriek bouwen door genieofficier Van den Bosch. Na diverse grote uitbreidingen, voornamelijk in 1925 en 1928, stijgt...
Boerderij Koningstraat 12 Afferden. Fotografie Hans Barten
Boerderij
Deze boerderij is een geslaagd voorbeeld van een combinatie van een herenboerderij en villa. Het is een T-boerderij met een opvallende detaillering van het voorhuis....
Tweede Wereldoorlog in Lingewaard
Na acht spannende mobilisatiemaanden breekt op 10 mei 1940 de oorlog uit. In de Oost-Betuwe liggen de kazematten die voorposten zijn van de Betuwestelling.
Godenpijler
Noviomagus
Het kunstwerk dat op het Kelfkensbos is opgericht bij de viering van 'Nijmegen 2000 jaar', is geïnspireerd op de Romeinse godenpijler uit 17 na Christus....
De geallieerden roeien de Waal over
Geallieerde oversteek van de Waal
Het verzet van de Duitsers op en rond de bruggen van Nijmegen was hevig. Op 20 september 1944 besloot de geallieerde legerleiding om de verkeersbrug...
Stoomgemaal De Volharding voor de elektrificatie
Polders en broekgronden
In vroegere tijden, toen er nog geen dijken waren, werden grote stukken land regelmatig door de IJssel onder water gezet. Deze gronden werden waarden of...
De Rooms-Katholieke kerk met begraafplaats in Puiflijk (Bron: RCE)
Over overlijden in Puiflijk
"Daar staan nog twee oudere huizen met oude mensen en naar de rozenkrans, ja allemaal naar de rozenkrans. Van die jongeren kwamen wij daar aan,...
Tricht na de windhoos (Foto: ANP Fotoarchief)
De windhoos bij Tricht
Op zondag 25 juni 1967 wordt het Betuwse dorpje Tricht geteisterd door een tropische hitte. De lucht is loodgrijs en de thermometer loopt op tot...
Soldaten in Heumen
De brug bij Heumen
Voor de geallieerde opmars zijn bruggen van het grootste belang. De Molenhook-bridge, zoals de Amerikanen de oude brug bij de sluis van Heumen noemen, moet...
Opening Malburgstaete door Hare Majesteit Koningin Beatrix
Bezoek van de koningin
Riekje uit Malburgen vertelt over de opening van Malburgstaete door Koningin Beatrix.
Hervormde kerk in Hall (Foto: Léontine van Geffen-Lamers)
Hervormde kerk in Hall
De kerk van Hall had in het verleden een duidelijke streekfunctie. Alle gelovigen tussen de IJssel en het huidige vliegveld Terlet gingen vanaf de twaalfde...
Holle boom bij kasteelruïne in Hemmen (Bron: Wikimedia)
Landgoed Hemmen
De eigenaar van het landgoed woonde vroeger in een kasteel op zijn land. In de eerste helft van de achttiende eeuw werd het kasteel door...
Een Tielse weesjongen. Metalen pop gegoten door Gijsbert Stout, negentiende eeuw.
Tiel krijgt een weeshuis
Sociale voorzieningen waren er in de zestiende eeuw nauwelijks.
De Binnenpoort vanaf de markt gezien
De Binnenpoort
De grachten en restanten van de stadsmuur in de binnenstad van Culemborg zijn uit de veertiende eeuw. Net als de monumentale Binnenpoort, de laatste stadspoort....
“Entree” is een blijvende herinnering aan oud-burgemeester Jacques Luske. Fotografie Hans Barten
Entree
"Entree" is een blijvende herinnering aan oud-burgemeester Jacques Luske. In de Tweede Wereldoorlog was Luske actief met het zoeken naar onderduikadressen binnen de kerkdorpen van...
Kasteel Slangenburg
Benedictijnen op Slangenburg
In oktober 1945 nemen benedictijnen hun intrek in kasteel Slangenburg te Doetinchem. Het huis wordt ingezegend door de abt van Oosterhout en zo begint het...
Een verzameling gedichten van Nel Benschop
Nel Benschop
Nel Benschop wordt in 1918 geboren in Den Haag als zesde kind van een gereformeerd gezin. Ze krijgt een strenge opvoeding. Een opvoeding die zijn...
Steenfabriek Beuningen (Bron: Architectuur Centrum Nijmegen)
Steenfabriek de Bunswaard
De steenfabriek de Bunswaard in Beuningen bevindt zich op een hoogwatervrije zandrug langs de Waal. Historische kaarten laten zien dat hier al eeuwenlang stenen worden...
De oorspronkelijke St Pancratiuskerk
Protestantse Kerk
Rond 1260 liet Adam I graaf van den Bergh op deze plek een kapel bouwen, gewijd aan Sint Pancratius, een van de vier ijsheiligen....
Familie met kind uit 1963
Geboorte in Groesbeek
"Dat was met de geboorte van Winand, toen was Wim wel thuis. Toen ging hij de hele tijd naar de schuur en de tuin. Hij...
Memorietafel met Elisabeth en haar beide mannen
Vrouwe Elisabeth
Ruim 500 jaar na haar dood kom je de naam en beeltenis van Vrouwe Elisabeth nog op verschillende plaatsen in Culemborg tegen: Museum Elisabeth Weeshuis,...
Kasteel Batenburg. Bron: Gelders Archief via Wikimedia commons
Stichting Batenburgs Erfgoed
De stichting Batenburgs Erfgoed werd statutair opgericht op 10 april 2000. Als plaatselijke werkgroep van de Historische Vereniging Tweestromenland waren wij toen al twee...
De Frisokazerne in Ede. Bron: Collectie Gemeentearchief Ede, nr GA30901
Garnizoensstad Ede
Op grote terreinen in Ede hebben meer dan honderd jaar militairen gewoond en gewerkt. De kazernes lagen aan de rand van Ede, daar waar de...
Brakel (Bron: Wikimedia)
De dreiging van het water
In het rivierengebied was de dreiging van het water altijd aanwezig. Om zich te beschermen legden de bewoners kaden en dijken aan.
Opa en oma Zwart
Kerst Zwart
Kerst Zwart, Fries van oorsprong (Nije Haske), kwam in 1889 in Ruurlo werken als hoofd van de Dorpsschool. In zijn vrije tijd zwierf hij door...
Schilderij van het huis, slot of kasteel Kernhem Ede, zoals het eruitzag voordat het huidige classicistische huis in 1803 werd gebouwd, Isaak Ouwater, 1784. Collectie Historisch Museum Ede
Huis Kernhem
De graven van Gelre bouwen van de 12e tot en met de 14e eeuw diverse versterkingen langs de grenzen met Utrecht. De burcht Kernhem...
Regulieren is een groot natuur- en wandelgebied in het rivierengebied bij Culemborg. De wat merkwaardige naam Regulieren kan herleid worden naar het Regulierenklooster in Zaltbommel. De kloosterbewoners zorgden voor ontginning van het natte komkleigebied. Bron: Geldersch Landschap en Kasteelen.
Schimmen in witte gewaden
Rond 1406 werd bij bij het Sint Pieterswiel, het huidige Kloosterwiel, een Regulierenklooster gesticht. Het verhuisde in 1512 naar de stad Zaltbommel. Maar de...
De torenval
De Torenval
Het belangrijkste monument van Harderwijk is de Grote Kerk op het Kerkplein. Oorspronkelijk was het een kleine kerk, de Mariakapel, gebouwd aan het eind van...
Het personeel van Dejaco sigarenfabrieken in Culemborg. Vrijwel allen met pet. Nederland, Culemborg 1924 (Bron: geheugenvannederland.nl)
Het ‘maandaghouden’ verdwijnt
Een oude gewoonte van sigarenmakers, vooral van de ongehuwden onder hen, was het zogenaamde 'maandaghouden'. Dit vrijwillig verzuim kon één dag duren, maar ook enkele...
Stemlokaal in Elden, 1966 (Bron: Gelders Archief)
Winst voor de VVD in Arnhem
Hoewel rond 1970 de kabouterbeweging op kwam, waren de liberalen in Arnhem de overwinnaars geworden van de gemeenteraadsverkiezingen van 1970. De VVD won twee zetels...
20080120 buurtkrant Pagina 1
Nieuwtjes delen met Het Groene Blad
'Onze straat is onderdeel van het veld De Groene Erven. Alles bij elkaar bestaat dat uit slechts vijf straten. In zo'n nieuwbouwwijkje komen wonen...
Een wiegje uit de jaren '50 van de vorige eeuw
Geboorte in Culemborg
"En d'r was dan vroeger niemand bij, net wat Jan Pronk zegt, gewoon mijn vader en de baker. En ze hadden voor mij ook geen...
Een radiowandeling van Radiobaken in Poederoijen, bij de Waterlinie (Bron: Radiobaken)
De Nieuwe Hollandse Waterlinie in Gelderland
Na de vorming van het Koninkrijk der Nederlanden (1813) werd de waterlinie krachtiger dan ooit.
Vluchtoord. Bron: Collectie Gemeentearchief Ede, nr GA31332
Belgische vluchtelingen op de hei
Op de Ginkelse hei, vlakbij restaurant Juffrouw Tok en de schaapskooi, liggen enkele gedenkstenen en wat funderingen. Dit zijn herinneringen aan een 'vluchtoord' waarin ruim...
Handjeklap. Fotografie Hans Barten
Handjeklap
Op een sokkel van metselwerk en stoeptegels handelen twee bijna levensechte boeren door middel van handje klap. De ene bronzen boer heeft in zijn hand...
Toegangsbrug Fort Asperen (Bron: Wikimedia,
Margot Odijk-Rooymans over Fort Asperen
Margot Odijk-Rooymans is vrijwilliger en gids op Fort Asperen. Ze vertelt graag over haar ervaringen in het veld. Van oorsprong is ze docent textiele werkvormen....
Een werk over Johnny van Doorn alias de Selfkicker
Arnhem boekenstad
Arnhem is al meer dan een eeuw een belangrijke geboorteplek van vaderlandse schrijvers en dichters. Begin twintigste eeuw veranderde het culturele klimaat van Arnhem door...
Grafheuvels vanuit de lucht (Bron: Gemeente Epe)
Grafheuvels in Epe
In de gemeente Epe liggen zo'n 150 grafheuvels. Ongeveer 50 daarvan liggen in één rechte lijn tussen Niersen en Epe. Vanaf de Nieuwe Steentijd (±...
Oliebollen worden vooral gegeten tijdens Oud en Nieuw
Oud en Nieuw in Hattem
"Oudejaarsdag was een beetje een rommelige dag, 's ochtends begon mijn moeder met het klaarmaken van het beslag voor de poffertjes. Nee, dat zijn niet...
H.W. Last, Gelders Archief, collectie Verheul
Omgang tussen militairen en burgers in Arnhem
Oud-officier, dichter en letterkundige Jacob Theodoor Büser (1789-1869) over de omgang tussen militairen en burgers in Arnhem in het midden van de negentiende eeuw: Wat...
De Snijkamer
De Snijcamer
Slechts weinig mensen, ook in Harderwijk zelf, weten dat de stad meer dan anderhalve eeuw een universiteit heeft gehad. Van 1648-1812 was in Harderwijk de...

Culturele en historische organisaties

Bekijk organisaties

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

info@mijngelderland.nl

Inschrijven nieuwsbrief

mijnGelderland Sociale media

erfgoed gelderland

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

E info@mijngelderland.nl