Leven langs de linie
In beeld, woord en geluid nemen deze verhalen je mee langs het gevarieerde Gelderse waterlinielandschap.
Lees intro 
62 verhalen
Bekijk volledige kaart
Wist je dat het spookt in het Rivierenland? Heb jij wel eens vogels moeten verjagen op de fruitboomgaarden van de Betuwe? Hoe groot was en is de impact van de Nieuwe Hollandse Waterlinie op het leven van de boeren? Dit en nog veel meer kun je hier vinden.
Het Gelderse waterlinielandschap
Het Gelderse deel van de waterlinie was het natste deel van de nationale linie. Het ligt tussen de Lek en de Maas, in het westen van de Neder-Betuwe, de Tielerwaard en de Bommelerwaard. In dit fraaie waterliniegedeelte liggen Fort Everdingen, Fort Werk aan het Spoel, Fort Werk aan het Spoor bij de Diefdijk, Fort Asperen, Fort bij de Nieuwesteeg, Fort Vuren, Slot Loevestein, Batterij Brakel en Batterij Pouderoijen.
In 2013 en 2014 werkte Erfgoed Gelderland mee aan het project Leven langs de linie. De verzamelde verhalen zijn vastgelegd op mijnGelderland.
Betrokken organisaties
-
GeoFort
Een instituut in het Fort bij de Nieuwe SteegHet 3,5 hectare grote forteiland is op het eerste gezicht een sterk...
-
Slot Loevestein
Een rijke geschiedenisSlot Loevestein ligt op een unieke plek: waar Maas en Waal samenkomen en...
-
Stadskasteel Zaltbommel
Vrolijk kasteelMuseum Stadskasteel Zaltbommel is een monumentaal pand in de binnenstad...
De legende van de Pottem
In de heerlijkheid Isendra aan de brede Waalstroom stond op een hoogte in de slotwaard een kasteel, dat de naam 'Pottem' droeg. Er woonde een...
Cultuur: isolement van de regio
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
De invoering van een bindende CAO
In de jaren twintig en dertig was gemiddeld de helft van de personen werkzaam in de Nederlandse sigarenindustrie lid van één van de vakbonden en...
Vele bekende gezichten
Onder begeleiding van de Harmonie uit Asperen marcheerden ruim honderd soldaten en hun meerderen van het station van Leerdam naar het dorpje waar ze meer...
Een muzikale rondreis met Dick van Altena
Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Dick van Altena neemt je mee op een rondreis door de Betuwe met zijn muziek in het...
Boeren en besturen
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
Het verdwenen dorpje Verhuizen
Ook de Betuwe heeft zo zijn legenden. Die van het dorpje Verhuizen is een van de interessantere. Want waar is dit dorpje gebleven? En waarom...
![Fruitteelt in Tiel, 1949 (Fotograaf: Dolf Kruger, bron: [DKR-10001-5], De Waarheid, Nederlands Fotomuseum)](/remote.axd/mijngelderlandmedia.azureedge.net/beeld/Specials/Leven_langs_de_linie/Tiel_doorgedraait_fruit.jpg?width=1142&height=537&bgcolor=ccc?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
Tiel in wederopbouw
De periode van herstel en wederopbouw had in Tiel lang geduurd. Dat was niet vreemd. Het gebied behoorde tot de zwaarst gehavende streken van Nederland....
Toerisme in de Bommelerwaard
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
Geloven in de Bommelerwaard
Amper 50.000 inwoners telt de Bommelerwaard. Maar het gebied tussen Maas en Waal bleek, vanwege het geloof, niet onder te brengen in één gemeente.
Een nieuwe los- en laadplaats in Tiel
Op de winderige ochtend van maandag 24 oktober in 1949 begeeft commissaris van de koningin, jhr. C.G.C. Quarles van Ufford, zich via de kronkelige dijken...
Het dorp Heerwaarden
Het kleine dorp Heerewaarden ligt op een unieke locatie: op een smalle strook land tussen de Waal en de Maas. Beide rivieren...
De mammoet van Heukelum
In 1820 was bij een dijkdoorbraak langs de rivier de Linge bij Heukelum (Gelderland) een vrijwel complete bovenschedel van een uitgestorven olifant tevoorschijn gekomen.
Asperen op zijn kop
De invasie van de soldaten in 1939 het Asperense dorpsleven volledig op zijn kop. De anders zo rustige gemeenschap van ongeveer 1500 zielen werd aangevuld...
Het statige kasteel Ammersoyen
Strategisch gelegen tussen Maas en Waal, in het schitterende rivierenland van de Bommelerwaard ligt deze indrukwekkende burcht. Ammersoyen is een van onze best bewaarde middeleeuwse...
Lieve vrouw en kind
'Wanneer ik nog eens thuis kom dat weet God alleen, waar we maar op vertrouwen moeten. Ik zou je nog eens zoo graag in mijn...
Spokerij op het Spijker
Een spookverhaal over een bewoner van de resten van het kasteel in Brakel.
De aanleg van de A2
Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Fort Werk aan het Spoel heringericht
Werk aan het Spoel inspireert de bezoekers met verrassende, vooral culturele activiteiten te midden van een fraai historisch en landschappelijk decor. Het aanbod is gevarieerd...
Schimmen in witte gewaden
Rond 1406 werd bij bij het Sint Pieterswiel, het huidige Kloosterwiel, een Regulierenklooster gesticht. Het verhuisde in 1512 naar de stad...
De strenge mobilisatiewinter
Hoewel de regering in Den Haag regelmatig verontruste boodschappen van de attaché uit Berlijn kreeg, merkten de soldaten in Asperen nauwelijks iets van de oorlogsdreiging.
Culemborg als toeristische trekpleister
Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos voor een standplek buiten...
Oorlog om een dijkje
In de Gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van Gelderland wordt het verhaal verteld over de ruzie om een dijk bij Driel in 1446. "Maar in...
Het ‘maandaghouden’ verdwijnt
Een oude gewoonte van sigarenmakers, vooral van de ongehuwden onder hen, was het zogenaamde 'maandaghouden'. Dit vrijwillig verzuim kon één dag duren, maar ook enkele...
Verenigen onder slechte arbeidsomstandigheden
De fabricage van sigaren begon in Nederland in het eerste kwart van de negentiende eeuw. De aanwezigheid van tabak en tabakskennis was bepalend voor de...
Het landschap vertelt
Als je weet waar je moet kijken, kun je aan een landschap zien wat er vroeger is gebeurd. In het landschap zijn verhalen verborgen over...
Het Culemborgse landschap
Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos...
De vergeten watersnood van 1827
Op 3 maart 1827 voltrok zich wat wel de vergeten watersnoodramp van de Betuwe wordt genoemd. Het wordt 'vergeten' genoemd omdat...
Vijftig jaar machinist op watergemaal De Neust
Hermanus Croes moet meer dan een halve eeuw lang een bekend persoon zijn geweest in Tricht. Op 15 augustus 1962 vierde hij zijn gouden jubileum...
Kunstwerk: Bunker 599
Bunker 599 is één van de 600 nog overgebleven betonwerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De bunker bevindt zich in Culemborg. Bunker 599 stelt het...
Een sprookje uit Tiel
Er waren eens een strohalm, een kooltje vuur en een boontje. Ze zouden samen eens gaan wandelen. Toen zij een heel eind...
Bommelerwaard na de Tweede Wereldoorlog
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
Wat nu, wat nu, piesje cru?
Wanneer er een verrekijker zou bestaan waarmee we behalve over het landschap van nu, ook uit zouden kunnen kijken dwars door de tijd; naar het...
De Betuwe
De Betuwe ligt tussen de rivieren de Waal in het zuiden en de Nederrijn en de Lek in het noorden. Het bestaat uit drie delen:...
Ammerooie
Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Bij deze tekst vind je bijvoorbeeld het lied van Ton den Dekker: 'Ammerooie'. Het is uitgebracht door...
Evacuatie 1995: twee spannende weken
Nederlanders staan internationaal bekend om hun strijd tegen het water. In 1995 lijkt het er op of de Nederlanders die strijd...
Vóór de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Nederland is ontstaan in een delta waarin rivieren en zee elkaar ontmoetten. De delta was een waterwildernis, maar zijn vruchtbaarheid trok...
Kersenindustrie in Enspijk
Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Het bestaansrecht van de waterlinie
Mitrailleurschutter Wim Schilder vertelt over zijn ervaringen op fort Asperen. De video hierboven is onderdeel van een reportage over de Nieuwe Hollandse Waterlinie, gemaakt door...
Het Munnikenland
Munnikenland is de naam van het uiterst westelijke deel van de Bommelerwaard. Het is gelegen ten westen van Poederoijen en Brakel en feitelijk een landtong...
De bruid van Ammersoyen
In de Bommelerwaard ligt het trotse kasteel Ammersoyen, pas gerestaureerd en in oude luister hersteld. Niet altijd heeft het zulke glorieuze tijden gekend. In het...
Eens Zal De Betuwe...
Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Kijk en luister naar Dolf Brouwers (Sjef van Oekel) die 'Eens Zal De Betuwe In Bloei Weer...
Jamfabriek De Betuwe
In 1830/1835 wordt de azijnfabriek 'De Haas' opgericht. Zij maken onder andere wijn- en bierazijn. In de jaren tot 1873 komt er...
Sigarenmakers in Culemborg
De sigarenmakers in Culemborg, het centrum van de tabaksverwerkende industrie in Gelderland, hebben reden tot tevredenheid. In maart 1920 krijgt deze bedrijfstak als eerste in...
Margot Odijk-Rooymans over Fort Asperen
Margot Odijk-Rooymans is vrijwilliger en gids op Fort Asperen. Ze vertelt graag over haar ervaringen in het veld. Van oorsprong is ze docent textiele werkvormen....
Egbert van Loenen
Niet ver van de Waal stond vroeger in de Betuwe een machtig slot dat eigendom was van ridder Egbert van Loenen. Egbert was dapper en...
Industrie in het Rivierengebied
Na de Tweede Wereldoorlog waren de verwachtingen ten aanzien van de sociaaleconomische ontwikkeling van het Rivierengebied hoog gespannen. De regio zou door een goede infrastructuur...
De oorlog aan de Linge
Op 10 mei 1940 bereikte het officiële bericht de forten dat Nederland in oorlog was met Duitsland. Nederland was verrast door de aanval en door...
De dreiging van het water
In het rivierengebied was de dreiging van het water altijd aanwezig. Om zich te beschermen legden de bewoners kaden en dijken aan.
Boomgaarden in de Betuwe
De Betuwe, vanouds het land van de bloeiende boomgaarden. Bij die boomgaarden hoort een aantal bijzondere gebruiken, waarvan sommige nog steeds in zwang zijn.
De legende van de Pottem
In de heerlijkheid Isendra aan de brede Waalstroom stond op een hoogte in de slotwaard een kasteel, dat de naam 'Pottem' droeg. Er woonde een...
Cultuur: isolement van de regio
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
De invoering van een bindende CAO
In de jaren twintig en dertig was gemiddeld de helft van de personen werkzaam in de Nederlandse sigarenindustrie lid van één van de vakbonden en...
Vele bekende gezichten
Onder begeleiding van de Harmonie uit Asperen marcheerden ruim honderd soldaten en hun meerderen van het station van Leerdam naar het dorpje waar ze meer...
Een muzikale rondreis met Dick van Altena
Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Dick van Altena neemt je mee op een rondreis door de Betuwe met zijn muziek in het...
Boeren en besturen
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
Het verdwenen dorpje Verhuizen
Ook de Betuwe heeft zo zijn legenden. Die van het dorpje Verhuizen is een van de interessantere. Want waar is dit dorpje gebleven? En waarom...
Tiel in wederopbouw
De periode van herstel en wederopbouw had in Tiel lang geduurd. Dat was niet vreemd. Het gebied behoorde tot de zwaarst gehavende streken van Nederland....
Toerisme in de Bommelerwaard
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
Geloven in de Bommelerwaard
Amper 50.000 inwoners telt de Bommelerwaard. Maar het gebied tussen Maas en Waal bleek, vanwege het geloof, niet onder te brengen in één gemeente.
Een nieuwe los- en laadplaats in Tiel
Op de winderige ochtend van maandag 24 oktober in 1949 begeeft commissaris van de koningin, jhr. C.G.C. Quarles van Ufford, zich via de kronkelige dijken...
Het dorp Heerwaarden
Het kleine dorp Heerewaarden ligt op een unieke locatie: op een smalle strook land tussen de Waal en de Maas. Beide rivieren...
De mammoet van Heukelum
In 1820 was bij een dijkdoorbraak langs de rivier de Linge bij Heukelum (Gelderland) een vrijwel complete bovenschedel van een uitgestorven olifant tevoorschijn gekomen.
Asperen op zijn kop
De invasie van de soldaten in 1939 het Asperense dorpsleven volledig op zijn kop. De anders zo rustige gemeenschap van ongeveer 1500 zielen werd aangevuld...
Het statige kasteel Ammersoyen
Strategisch gelegen tussen Maas en Waal, in het schitterende rivierenland van de Bommelerwaard ligt deze indrukwekkende burcht. Ammersoyen is een van onze best bewaarde middeleeuwse...
Lieve vrouw en kind
'Wanneer ik nog eens thuis kom dat weet God alleen, waar we maar op vertrouwen moeten. Ik zou je nog eens zoo graag in mijn...
Spokerij op het Spijker
Een spookverhaal over een bewoner van de resten van het kasteel in Brakel.
De aanleg van de A2
Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Fort Werk aan het Spoel heringericht
Werk aan het Spoel inspireert de bezoekers met verrassende, vooral culturele activiteiten te midden van een fraai historisch en landschappelijk decor. Het aanbod is gevarieerd...
Schimmen in witte gewaden
Rond 1406 werd bij bij het Sint Pieterswiel, het huidige Kloosterwiel, een Regulierenklooster gesticht. Het verhuisde in 1512 naar de stad...
De strenge mobilisatiewinter
Hoewel de regering in Den Haag regelmatig verontruste boodschappen van de attaché uit Berlijn kreeg, merkten de soldaten in Asperen nauwelijks iets van de oorlogsdreiging.
Culemborg als toeristische trekpleister
Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos voor een standplek buiten...
Oorlog om een dijkje
In de Gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van Gelderland wordt het verhaal verteld over de ruzie om een dijk bij Driel in 1446. "Maar in...
Het ‘maandaghouden’ verdwijnt
Een oude gewoonte van sigarenmakers, vooral van de ongehuwden onder hen, was het zogenaamde 'maandaghouden'. Dit vrijwillig verzuim kon één dag duren, maar ook enkele...
Verenigen onder slechte arbeidsomstandigheden
De fabricage van sigaren begon in Nederland in het eerste kwart van de negentiende eeuw. De aanwezigheid van tabak en tabakskennis was bepalend voor de...
Het landschap vertelt
Als je weet waar je moet kijken, kun je aan een landschap zien wat er vroeger is gebeurd. In het landschap zijn verhalen verborgen over...
Het Culemborgse landschap
Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos...
De vergeten watersnood van 1827
Op 3 maart 1827 voltrok zich wat wel de vergeten watersnoodramp van de Betuwe wordt genoemd. Het wordt 'vergeten' genoemd omdat...
Vijftig jaar machinist op watergemaal De Neust
Hermanus Croes moet meer dan een halve eeuw lang een bekend persoon zijn geweest in Tricht. Op 15 augustus 1962 vierde hij zijn gouden jubileum...
Kunstwerk: Bunker 599
Bunker 599 is één van de 600 nog overgebleven betonwerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De bunker bevindt zich in Culemborg. Bunker 599 stelt het...
Een sprookje uit Tiel
Er waren eens een strohalm, een kooltje vuur en een boontje. Ze zouden samen eens gaan wandelen. Toen zij een heel eind...
Bommelerwaard na de Tweede Wereldoorlog
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
Wat nu, wat nu, piesje cru?
Wanneer er een verrekijker zou bestaan waarmee we behalve over het landschap van nu, ook uit zouden kunnen kijken dwars door de tijd; naar het...
De Betuwe
De Betuwe ligt tussen de rivieren de Waal in het zuiden en de Nederrijn en de Lek in het noorden. Het bestaat uit drie delen:...
Ammerooie
Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Bij deze tekst vind je bijvoorbeeld het lied van Ton den Dekker: 'Ammerooie'. Het is uitgebracht door...
Evacuatie 1995: twee spannende weken
Nederlanders staan internationaal bekend om hun strijd tegen het water. In 1995 lijkt het er op of de Nederlanders die strijd...
Vóór de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Nederland is ontstaan in een delta waarin rivieren en zee elkaar ontmoetten. De delta was een waterwildernis, maar zijn vruchtbaarheid trok...
Kersenindustrie in Enspijk
Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Het bestaansrecht van de waterlinie
Mitrailleurschutter Wim Schilder vertelt over zijn ervaringen op fort Asperen. De video hierboven is onderdeel van een reportage over de Nieuwe Hollandse Waterlinie, gemaakt door...
Het Munnikenland
Munnikenland is de naam van het uiterst westelijke deel van de Bommelerwaard. Het is gelegen ten westen van Poederoijen en Brakel en feitelijk een landtong...
De bruid van Ammersoyen
In de Bommelerwaard ligt het trotse kasteel Ammersoyen, pas gerestaureerd en in oude luister hersteld. Niet altijd heeft het zulke glorieuze tijden gekend. In het...
Eens Zal De Betuwe...
Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Kijk en luister naar Dolf Brouwers (Sjef van Oekel) die 'Eens Zal De Betuwe In Bloei Weer...
Jamfabriek De Betuwe
In 1830/1835 wordt de azijnfabriek 'De Haas' opgericht. Zij maken onder andere wijn- en bierazijn. In de jaren tot 1873 komt er...
Sigarenmakers in Culemborg
De sigarenmakers in Culemborg, het centrum van de tabaksverwerkende industrie in Gelderland, hebben reden tot tevredenheid. In maart 1920 krijgt deze bedrijfstak als eerste in...
Margot Odijk-Rooymans over Fort Asperen
Margot Odijk-Rooymans is vrijwilliger en gids op Fort Asperen. Ze vertelt graag over haar ervaringen in het veld. Van oorsprong is ze docent textiele werkvormen....
Egbert van Loenen
Niet ver van de Waal stond vroeger in de Betuwe een machtig slot dat eigendom was van ridder Egbert van Loenen. Egbert was dapper en...
Industrie in het Rivierengebied
Na de Tweede Wereldoorlog waren de verwachtingen ten aanzien van de sociaaleconomische ontwikkeling van het Rivierengebied hoog gespannen. De regio zou door een goede infrastructuur...
De oorlog aan de Linge
Op 10 mei 1940 bereikte het officiële bericht de forten dat Nederland in oorlog was met Duitsland. Nederland was verrast door de aanval en door...
De dreiging van het water
In het rivierengebied was de dreiging van het water altijd aanwezig. Om zich te beschermen legden de bewoners kaden en dijken aan.
Boomgaarden in de Betuwe
De Betuwe, vanouds het land van de bloeiende boomgaarden. Bij die boomgaarden hoort een aantal bijzondere gebruiken, waarvan sommige nog steeds in zwang zijn.
