Liefde in de Achterhoek

Gaostok

Indachtig het oude spreekwoord as ie zelf goat, dan bedrug oe de bode neet werd de jongeman er op oet gestuurd. Met een door de 'vakman-gaostokmaker' gemaakte 'gaostok' (een wandelstok) gingen de mannen naar markten, kermissen en feesten. Als de grote liefde was ontdekt, ging de jongeman op visite bij de ouders van het meisje. Als hij dan vertelde dat hij een vrouw zocht brak het spannende moment aan. Er werd hem een 'vrijers-pannenkoek' geserveerd. Op de pannenkoek lagen twee stukken spek. Lagen het spek met het zwoerd naar elkaar toe, dan was de jongeman in kwestie van harte welkom. Als de zwoerden naar de buitenkant lagen dan hoefde hij de volgende keer niet weer te komen. Wanneer het huwelijk aanstaande was werden de bruidsknechten met hun 'gaostok' op weg gestuurd om de buurt uit te nodigen voor het huwelijksfeest. In marstempo en met bruiloftsliedjes trokken zij van huis tot huis: In kwartier, dee broegomsknechten bunt hier…

Gruun maak’n

Enkele weken voor het bruiloftsfeest komen de noaste genodigden langs om te vragen wat het aanstaande bruidspaar wenst als cadeau. De avond voor de bruiloftsfeest of een huwelijksjubileum wordt er door de buren gruun e maakt: de ingang van het huis wordt versierd met dennenboompjes en er wordt een boog gemaakt. Het geheel wordt versierd met crêpepapieren rozen. De stoelen en de kopjes van het bruidspaar worden ook versierd met een papieren roos. De buren worden ten slotte beloond met een borrel. Dit gebruik wordt anno 2021 nog steeds in ere gehouden.

Halemaol en Brulfte

De Brulfte werd vaak in huis of op het erf gehouden. Bruidegom en bruid zaten vroeger te samen onder een versierde boog op de bruidskar op hun eigen beddengoed en bovenop de 'tuugkisten' zaten de bruidsknechten. Bij aankomst werd het bruidspaar verwelkomd met spekpannenkoeken. De afladers zorgden intussen voor het afladen van het bruidsbed en het inrichten van de slaapkamer. Kort daarvoor hadden een aantal buurjongens het geschenk van de schoonouders, een mooi versierde koe, naar het erf gebracht. Deze bruidskoe, de Krone genaamd, werd later gevoerd met de etensresten uit de keuken.

De broedlachte

Een oud gebruik was ook de zogenaamde broedlachte. Het kon wel vier of vijf dagen duren en vond veertien dagen na het trouwen plaats. Hiervoor werden wederzijdse familieleden, vrienden, knechten en meiden, buren en ambachtslieden, zoals onder andere de slachter, de timmerman de mutsenmaakster, de naaister, de smid en de koster uitgenodigd. Niemand mocht naar binnen zonder eerst een borrel gedronken te hebben en er werd soep en riestepap met bruine suiker gegeten. Ook was er een aparte schenker aanwezig die een met bier gevulde schenkkan - de biertuite - hanteerden.

Knopenlaantje

Vanaf ca. 1940 gingen verliefde paartjes uit wandelen in het bos rondom het kasteel Vorden. Daar is een laantje waar de het licht fraai door de takken schijnt: het liefdeslaantje van Vorden. In de daar laaghangende beukentwijgen leggen de geliefden samen een knoop om zo elkaars liefde te verzegelen. Het is een teken van trouw welke in de loop van de jaren steeds hechter wordt. In het jaar 1976 werd het beukenlaantje door droogte getroffen en verdwenen honderden 'oude' knopen. Gelukkig is het Knopenlaantje weer hersteld en word je al wandelend ook tegenwoordig, in 2021, nog omringd door deze bijzondere creaties.

Bronnen en verder lezen:

• Herinneringen van een oude Saksische boer, Bernard Weenink (1983, uitgave Erve Kots te Lievelde).
• Wim Bruil, Bie’j ons in d’n Achterhoek, rondom Olde gebruuk’n (IJzerlo 2013).
• Wagen vol verhalen.
• mijnGelderland, het liefdeslaantje van Vorden.

Rechten

Olga Spekman, CC-BY-NC