Landgoed Zwaluwenburg

Zwaluwenburg ligt op de overgang tussen het hoge land op de Veluwe en de lage vruchtbare gronden langs de voormalige Zuiderzee. Vanaf ongeveer 1200 begon de zeespiegel te rijzen en stroomde het land periodiek onder. Dit kwam doordat er nog geen dijken waren. De naam van de boerderij Vloedeinde herinnert aan de overstromingen.

Grote contrasten

De eerste permanente bewoning vond waarschijnlijk plaats in het centrum van de Zwaluwenburg. Hier was water in de buurt, de lage dekzandruggen konden als akkers worden gebruikt en de lage gronden konden als weiland en hooiland worden benut. Pas na de bedijkingen in de late Middeleeuwen werden ook de lage gronden in cultuur gebracht. Dit werd gedaan in strakke rechte blokken: een ontginningspatroon dat te zien is in het noordelijk deel van Zwaluwenburg. In het huidige landschap is het contrast groot tussen enerzijds het hoge deel met veel bos en een wat 'rommelige' verkaveling, en anderzijds het lage deel met de door lanen en singels omzoomde rechthoekige blokken.

Een van de fraaiste landhuizen van Gelderland

Het huidige huis Zwaluwenburg is gebouwd op de plaats van een ouder huis: kasteel Wijnbergen. In 1326 werd het goed beleend aan het geslacht Van Wijnbergen. Anthony Zwier van Haersolte liet, samen met zijn vrouw Coenradina van Dedem, in 1728 het huidige huis bouwen. Het wordt beschouwd als een van de gaafste en fraaiste achttiende-eeuwse landhuizen van Gelderland. De kwartronde verbindingen tussen het hoofdhuis en de dienstvleugels zijn bijzonder. In de verbinding rechts gaat achter de muur een gang schuil, waardoor een overdekte doorgang is ontstaan tussen het huis en de keuken in het bijgebouw. Aan de linkerzijde is de verbinding niet meer dan een blinde muur met schijnvensters. Het interieur onderging diverse aanpassingen, waarbij onder meer stucwerk in Lodewijk XV-stijl werd toegevoegd. Vanaf het eind van de 18de eeuw volgden verschillende eigenaren elkaar op. Zo was Zwaluwenburg onder andere in handen van Jan van de Polder, die zijn kapitaal als koopman bij de VOC had verdiend met de opiumhandel in het Verre Oosten.

Het landgoed verdeeld

In de negentiende en twintigste eeuw is Zwaluwenburg verscheidene malen van eigenaar gewisseld. In 1959 kwamen het huis en het resterende landgoed in verschillende handen. Het landhuis kwam in bezit van particulieren, terwijl het landgoed werd gekocht door enkele instellingen. Die wilden er een verpleeginrichting met verspreide bebouwing vestigen. Voor deze bouwplannen verleende de overheid geen vergunning. Uiteindelijk is Zwaluwenburg, met uitzondering van het huis en zijn directe omgeving, in 1973 overgedragen. Zes vertrekken van het landhuis zijn tegenwoordig in gebruik als galerie. Op deze pagina is meer over het gebruik van Zwaluwenburg te vinden.