Gouden Eeuwen op de Noord-West Veluwe

Het Hanzeverbond

Er is vanwege juridische redenen geen stichtingsakte of officiële ledenlijst van het Hanzeverbond. Bij een officieel verbond zouden de aangesloten steden namelijk verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor elkaars schulden. Wel is er onderscheid gemaakt tussen aangesloten steden. De principaalsteden, ongeveer zeventig in totaal, zijn stemgerechtigd en zijn tevens verplicht op de algemene vergaderingen te verschijnen. Daarnaast zijn er ongeveer honderd ‘bijsteden’. Deze genieten wel de handelsprivileges van de Hanze, maar zijn niet stemgerechtigd.

Harderwijk

Vanaf circa 1252 is de stad aangesloten bij de Hanze. Er wordt handel gedreven met Noord-Duitsland en landen rond de Oostzee. Harderwijk is een van de principaalsteden en een actief lid. Harderwijk neemt ook actief deel aan de hanzeatische oorlogen.

Elburg

Elburg sloot zich in 1367 aan bij de Hanze. Een jaar later kreeg het een eigen handelspost op het Zweedse schiereiland Skane. Daar werden verschillende soorten zoutwatervis, zuivelproducten, laken en linnen verkocht. Elburg stond ook bekend als een schakel in de ossenhandel met Noord-Europa. Bij de Hanzevergaderingen van 1381 en 1386 werd Elburg vertegenwoordigd door Jacob Hughenszoon. Waarschijnlijk werd Elburg in de zestiende eeuw een bijstad. Officiële documenten zijn hierover echter niet terug te vinden. Aangenomen wordt dat Elburg zich later als bijstad laat vertegenwoordigen door Kampen.

Hattem

De bloei van Hattem als handelsstad ligt voor de zestiende eeuw. De stad genoot wel de Hanzeprivileges maar speelde als bijstad een beperkte rol. Hattem werd samen met Wageningen op de Hanzedagen vertegenwoordigd door de principaalstad Arnhem. Het oudste schriftelijke bewijs dat is gevonden met betrekking tot Hattem als Hanzestad is op 1529 gedateerd. Het gaat om een vooroverleg naar aanleiding van het feit dat de Hanze de Friese en Gelderse steden wil uitsluiten, omdat ze “des Keysers ondersaten ind verwanten” zijn geworden door de Vrede van Gorinchem in 1528. Aangezien de overige gewesten van Karel V, zoals Holland, Brabant en Vlaanderen juist altijd de grote concurrent van de Hanze zijn geweest, heeft de Hanze natuurlijk reden genoeg om ook Gelre te wantrouwen. De steden Arnhem, Nijmegen, Zutphen, Elburg, Harderwijk en Hattem hebben de uitsluiting succesvol weten aan te vechten.

Met speciale dank aan mevrouw Schepers en dhr. Kouwenhoven van Heemkunde Hattem. Mevrouw Stel van Museum Elburg en mevrouw Mulder verbonden aan het stadsmuseum Harderwijk.

Bronnen:

• A. van Cruyningen, De Hanze. De eerste Europese grootmacht (2019), p.90, 105, 117, 141-142.
• G. Kouwenhoven, Hattem en de Hanze, in: Heemkunde Hattem nummer 33 (1987).

Rechten

Olga Spekman, CC-BY-NC