Tolvrijheden in Hanzestad Nijmegen

Gewild burgerschap

Panorama uitzicht op Nijmegen, Nederland ca. 1541

Het Besiendershuis (ca. 1525) aan de Waalkade in Nijmegen. De Besiender controleerde de lading en schatte vervolgens de tolbetalin...

Foto 2/3

Video 3/3

Dankzij een groeiend pakket tolvrijheden was het Nijmeegse burgerschap in de eeuwen vanaf 1230 tot het begin van de Opstand in 1566 zeer gewild. Nijmeegse burgers konden hiermee tegen zeer concurrerende rijzen handel drijven. Deze tolvrijheden strekten zich uit naar Holland, Zeeland en Friesland, en langs de Waal en de Rijn van Zaltbommel tot Koblenz. In 1378 werden oude Nijmeegse tolvrijheden op de Maas hersteld, waardoor schippers met het Nijmeegs burgerrecht vrijwel geen enkele Maastol hoefden te betalen vanaf Batenburg tot in Frankrijk toe.

Duitse Hanze

Tot de Nijmeegse burgereed behoorde onder meer de belofte tot eerbiediging van de Hanzevoorschriften. Tezamen met zeventien andere Gelderse steden behoorde Nijmegen tot de 'Duitse Hanze', aanvankelijk een genootschap van kooplieden en later een samenwerkingsverband van Duitse en Oost-Nederlandse handelssteden, ter behartiging van hun gezamenlijke handelsbelangen.

Nijmeegse handel

De voornaamste Hanzeroutes en handelsactiviteiten van het verbond vertakten zich door heel de Nederlanden en Duitsland, en verder naar Engeland, Denemarken, Scandinavië, het Baltische gebied en Rusland. Voor Nijmegen en de andere Gelderse Hanzesteden waren vooral de lakenhandel, de wijnhandel, de handel in steenkool, in bouw- en molenstenen en de handel in zout en gezouten vis van belang. Nijmegenaren dreven tenminste vanaf begin jaren 1300 handel in Hanzeverband, onder meer op Antwerpen en Londen, met wijnen uit de Duitse Rijnstreek en kostbare lakense stoffen als twee van de meest karakteristieke producten.