Een bijzonder radio-dagboek uit de Tweede Wereldoorlog

Illegale pers in Elburg

Door de Elburger bevolking werden de posters al gauw bekend onder de naam De Rode Pimpernel. De naam had betrekking op de rode inkt waarmee de teksten werden geschreven. Ook het logo bovenin, een margriet, was in rood getekend. Na verloop van tijd typte Piet Vercouteren, districtsleider van de LO, de bulletins. Het verspreiden van de posters vormde het begin van de illegale pers in Elburg.

Stencil-problemen

Verzetsleider Piet Vercouteren vond het samenstellen van het nieuwsbulletin Margriet niet effectief en onderzocht al vrij spoedig, na verschijning van de eerste exemplaren, naar mogelijkheden om deze te stencilen. Daarvoor had hij echter een cyclostyle nodig. Toen dat niet lukte, kreeg Vercouteren het aanbod vanuit Kampen om voorzien te worden van gestencilde edities van Strijdend Nederland. Nadat de vraag in Elburg steeds meer toenam en het transport van exemplaren steeds gevaarlijker werd, rees de vraag om het plaatselijke blad Margriet weer uit te geven of door te gaan met de verspreiding van Strijdend Nederland.

Stencil-problemen opgelost

In Elburg was men intussen in het bezit gekomen van een stencilmachine. De redactie van Strijdend Nederland deed vervolgens het aanbod om moederstencils beschikbaar te stellen, die in Elburg konden worden afgedraaid. Deze stencils werden in een stang van een herenfiets verborgen. Onderweg werden de fietsen op een afgesproken ontmoetingspunt omgeruild met een koerier uit Elburg (Henk Hulst).

Strijdend Nederland

De gebroeders Henk en Nico Gruppen stencilden de krantjes. De verspreiding van Strijdend Nederland bestreek een groot deel van de Noordwest-Veluwe. Vanaf eind september 1944 werd de band met Kampen verbroken. Na de Slag om Arnhem werd het steeds gevaarlijker om illegaal werk te doen. Voortaan stelde Albert Hulst berichten samen en schreef artikelen over diverse gevoelige onderwerpen. Ook de heer J. Fokkens leverde artikelen, terwijl Aart Hulst de technische zaken verzorgde.

Nadat eind oktober 1944 ook het vervoer van grote pakketten Trouw vanuit Utrecht steeds gevaarlijker werd, besloot men ook dit blad in Elburg te vermenigvuldigen en werd de speciale uitgave van Trouw afwisselend met Strijdend Nederland verspreid. Daarnaast werden ook wel artikelen uit Trouw toegevoegd aan Strijdend Nederland.

Radio-dagboek Wim de Gunst

Vanaf 3 september 1944 tot 17 april 1945 hield Wim de Gunst een cahier bij met inhoudelijke berichten van de illegale radio-uitzendingen. Er moest heel snel geschreven worden. Vandaar dat het handschrift soms lastig leesbaar is en er veel afkortingen worden gebruikt. Het unieke aantekenboek maakt deel uit van het oorlogsarchief van wijlen Wim de Gunst. Op de laatste bladzijde van het cahier staat het volgende:

"Zondag 15 april

Zwolle is bevrijd en Winschoten. In Meppel wordt nog gev[ochten]. Het vliegveld Deelen en Terlet.

Maandag 16 april

Meppel bevrijd. Hoenderloo en Otterlo zijn bevrijd. Leeuwarden is bevrijd.

Dinsdag 17 april

Groningen bevrijd. Ten o[osten] van Winschoten hebben de polen hevige tegenstand. In Friesland is Harlingen bereikt. Vanuit Leeuwarden is Sneek en Bolsward bevrijd. Meer n[oordelijk] liggen de Canad[ezen] nu onder zwaar vuur v/d [van de] D[uitsers] vanaf de Waddeneil[anden]."

Dit verhaal over de illegale pers in Elburg en het radio-dagboek van Wim de Gunst is een gecomprimeerd verhaal uit het boek van Willem van Norel Elburg en omstreken in oorlogstijd 1940-1945 (Raalte 2020). Rijnbrink, de Gelderse Bibliotheken en Erfgoed Gelderland gingen van maart tot en met mei 2021 op zoek naar Gelderse oorlogsverhalen. Lees meer inzendingen in de special Getuigen van de Oorlog.

Rechten

Willem van Norel, CC-BY-NC