Kasteel Engelenburg bij Herwijnen

Speelbal van erfenissen

Johan van Herwijnen bezit in 1424 al gronden in leen, die hij langzamerhand uitbreidt. In 1468 is er in Gelderse leenregisters sprake van “een huys ende voorgeborght, met sijnen cingel, gheiten Engelborch”. Het huis wordt in 1522 verkocht aan Reinier van Bern, die later zijn heerlijke rechten kwijtraakt aan Dirk van Plettenburg, maar wel eigenaar blijft. Vererving zorgt er echter voor dat huis en hofstede worden opgedeeld. De onenigheid hierover duurt voort tot 1603, dan wordt het hele bezit beleend aan Johan van Gendt.

Door vele handen: van zakenman tot dominee

De Amsterdamse zakenman en regent Pieter de Graeff koopt in 1620 het kasteel en gebruikt het als buitenplaats. Zijn neef Jacob Bicker wordt ruim twintig jaar later eigenaar. Het kasteel overleeft vervolgens een belegering door de Fransen in 1672, die wel naburige kastelen verwoesten. Een van de volgende eigenaren, ook eigenaar van het nabijgelegen kasteel Frissestein, verkoopt beide kastelen door aan Adriaan Bout. Deze verwerft tevens de heerlijke rechten, ook al is hij niet van adel. In 1723 is dominee Petrus Bierman, die eerder al Frissestein verwerft, de koper van de Engelenburg.

Einde van de machtsstrijd tussen Holland en Gelre

Voortaan woont de eigenaar van de Engelenburg op Frissestein en gebruikt het kasteel nauwelijks meer. Een veiling in 1817 levert maar één bieder op, Aart de Kock, die voor 1300 gulden de Engelenburg mag slopen. Hij handhaaft de voorpoort nog tot 1834 als enige bouwsel op het terrein. In 1986 valt Herwijnen onder de nieuwe gemeente Lingewaal. Deze wordt gedeeltelijk gevormd uit Zuid-Hollands grondgebied dat zo aan Gelderland wordt toegevoegd. Na vele eeuwen lijkt de machtsstrijd tussen Holland en Gelre beslist.

Rijksmonument

Opgravingen in 1939 en 1981 hebben de fundamenten van het kasteel bloot gelegd. In het huidige weiland is het omgrachte kasteelterrein van de Engelenburg nog goed herkenbaar en vormt met de ondergronds bewaarde fundamentresten een beschermd rijksmonument.

Bronnen:

• Jan Vredenburg (eindred.), Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2013, p. 268-269.
• Kastelen Frissestein en Engelenburg. In het bezit van de familie van Herwijnen, mijnGelderland. 
• Historische Vereniging Den Ouden Dijk te Herwijnen

Rechten

Ben Boersema, Erfgoed Gelderland, CC-BY