Huis Oud-Ampsen bij Lochem

Verwoest door Spaanse troepen?

Het huis Ampsen bij Lochem getekend door Jan de Beijer tussen 1741 en 1749.

Oostelijk van de huidige boerderij Olden Ampsen heeft op het erf van een boerderij aan de Bouwdijk 2 te Lochem het versterkte huis Oud Ampsen gelegen. De naam komt al in de twaalfde eeuw voor, maar het kasteel wordt in de veertiende eeuw voor het eerst officieel vermeld. De Spanjaarden hebben Oud Ampsen waarschijnlijk verwoest en het is daarna niet meer herbouwd. Wel is er in de zeventiende eeuw een huis Ampsen gebouwd.

Toegewijd aan de hertog van Gelre

De naam van een zekere Ulricus de Amsene wordt al in 1105 genoemd. We weten alleen niet of hij in die tijd ook een kasteel bezit. Met vermelding van Arnoldus van Ampsen in 1302 wordt de familienaam definitief gevestigd. Intussen liggen er naast elkaar een Alden-Ampsen en een Nieuw-Ampsen, ontstaan door broederdeling na het overlijden van de vader. Hendrik van Ampsen verenigt beide goederen weer. In 1389 verklaart deze aan hertog Willem van Gelre, dat zijn erfgenamen en bezittingen geen schade aan de hertog zullen toebrengen vanuit zijn ‘huse Ampse’. Het uiterlijk van het versterkte huis is niet bekend, wel de omvang. De voorburcht meet op zeker moment vijfendertig bij zestig meter en de hoofdburcht ongeveer twintig bij dertig meter. Om beide loopt een gracht.

Prooi voor de Spanjaarden

Door erfenis en huwelijk komt huis Ampsen in 1430 in het bezit van een lid van de familie van Keppel. Dit geslacht blijft ruim een eeuw eigenaar, waarna de familie Van Nagell de bezitter wordt. Het vermoeden bestaat dat kasteel Oud Ampsen door de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog verwoest is. Het is niet bekend wanneer de aanval plaats vond. Mogelijk in 1582 wanneer Lochem lange tijd door de Spanjaarden belegerd wordt. In die tijd is in de omgeving Huis Verwolde ingenomen en vermoedelijk ook de Blankenborg. De verwoesting kan ook plaats hebben gevonden in 1605, wanneer veldheer Spinola voor de Spaanse koning in het oosten van de republiek meerdere steden verovert.

Kogelpotten en pijpenkopjes

Het versterkte huis is niet meer herbouwd na de verwoesting door de Spaanse troepen. Rond 1832 zijn de grachten van het kasteel Oud Ampsen nog zichtbaar en intact. De grachten worden dan ook grotendeels gedempt, waarna er een klein restant herkenbaar achter blijft. Tijdens bodemonderzoek in 1986 zijn resten van de gracht teruggevonden en bovendien fragmenten van kogelpotten uit de veertiende eeuw en een zonnewijzer en pijpenkopjes uit de zestiende eeuw.

Bronnen: