Het zevenjarig jongetje dat moet onderduiken in Aalten

Het onderduikverhaal van Joop Levy

Het houten speelgoedvliegtuigje van Joop Levy

Vader Philip Levy - beroep veehandelaar - woont samen met zijn vrouw Elwine Levy-Meyer en zoon Joop (geboren 1935) in de Spoorstraat 35 in Varsseveld. Vanaf 1940 voelt het gezin zich niet meer veilig. Joop mag niet meer naar zijn school, hij moet naar de Joodse school in Winterswijk. In september 1942 besluit vader Levy dat ze moeten onderduiken. Hij heeft een netwerk van vrienden, kent alle boeren in de omgeving en weet op wie hij, als het erop aan komt, kan vertrouwen.

Zoon Joop en zijn moeder duiken onder bij de familie Ebbers in de Aaltense buurtschap Lintelo, de boerderij ligt wat afgelegen. Vader Philp Levy vindt onderdak bij de familie Hofs in Varsseveld, waar al zes onderduikers zitten. Vader en zoon Hofs zijn leden van de regionale verzetsgroep. Vader Hofs vindt het op zekere dag niet meer veilig genoeg. Philip Levy vertrekt dan naar de familie Ebbers, die zegt: “Waar voor twee plaats is, daar is ook plaats voor drie”. Verschillende keren vraagt Levy hoeveel kostgeld hij moet betalen. Het antwoord is steevast: “Dat laat ik weten als we allen veilig de vrijheid mogen beleven”.

Altijd binnen, nooit naar buiten

Overdag verblijft het gezin in een kleine kamer achterin de boerderij. Geen van drieën mag naar buiten. Voor de zevenjarige Joop is dat een moeilijke tijd. Als zomer 1943 elektriciteit wordt aangelegd door vaklui, moet het Levy gezin twee weken in een kippenhok verblijven. In de middag wordt het daar 40 graden. Vervolgens komt er een schuilhok boven de paardenstal als slaapplaats. De plek is via een ladder en houten luikje te bereiken, er kunnen net vier strozakken liggen. Ook oudste zoon Jan Ebbers slaapt daar, omdat hij zich aan de Duitse arbeidsdienst onttrekt.

Niets om mee te spelen

Joop krijgt taal- en rekenles van twee andere onderduikers op de boerderij. Eenmaal per drie weken komt buurman Dijkstra uit de Spoorstraat Varsseveld op bezoek, brengt taaloefeningen mee en neemt het huiswerk mee terug. Joop heeft niemand om mee te spelen. Op zijn achtste verjaardag in oktober 1944 brengt een koerier van het verzet een grote verrassing: een houten speelgoedvliegtuigje. Het is gemaakt door neef Jonny Levy en een Russische piloot (beiden ondergedoken in Lichtenvoorde bij de familie Geurink).

Inkwartiering Duitsers op de boerderij

Drie weken voor de bevrijding komt er een peloton van 70 Duitse soldaten op de boerderij en blijft daar twee weken. ’s Nachts slapen ze op het hooi direct boven het schuilhok van het gezin Levy. Een zeer gevaarlijke situatie, de familie mag geen geluid maken en moet in die periode ook voorzien worden van voedsel. Dit gebeurt ’s nachts tussen 1.00 en 3.00 uur. Het loopt goed af.

Na de oorlog

Na de oorlog stelt Philip Levy opnieuw de vraag over het kostgeld. Antwoord van Ebbers: We hebben het overleefd met zijn allen, dat is een geschenk van God en daarmee is de rekening vereffend.
Een jaar na de bevrijding is er in Varsseveld de bevrijdingsoptocht. Joop Levy loopt mee, verkleed als piloot, met trots onder zijn arm het houten vliegtuig! Joop Levy blikt nu terug en zegt: “Ik ben een grote geluksvogel. Gedurende de hele periode van ruim tweeënhalf jaar zat ik samen met mijn ouders op één adres ondergedoken. Ik behoor niet tot de groep van zes miljoen die vermoord is. Het was niet alleen een tijd die gekenmerkt werd door angst, maar ook door een grote solidariteit onder de mensen. Een held is iemand die zijn leven waagt, terwijl hij er niets voor vraagt”. Joop Levy vertelt met regelmaat aan schoolklassen hoe zijn jeugd is geweest. Geboeid en muisstil luistert de jeugd naar zijn verhalen en als hij vertelt over zijn vliegtuigje en andere voorwerpen, zoals een jodenster. Vervolgens stellen de kinderen hun vragen, waarmee Joop hen steevast complimenteert en dan zijn antwoorden geeft.

Dit verhaal is tot stand gekomen met behulp van Joop Levy en de collectie van het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten.