De kerkrazzia in Aalten

Eerste kerkrazzia tijdens de oorlog

Nog niet eerder in de oorlog vond een dergelijke kerkrazzia in Nederland plaats. De Grüne Polizei wist dat veel jongemannen in de leeftijd van 19 t/m 23 jaar de Arbeitseinsatz ontdoken of niet waren teruggekeerd na verlof. Ook wisten zij dat de kerken in Aalten overvol zaten met kerkgangers en wilden daar hun slag slaan. De mannen - dat waren boerenzonen en onderduikers uit heel Nederland, die hier een veilig toevluchtsoord hadden gevonden - konden niet ontkomen. Er werden ook een paar mannen meegenomen die ouder waren dan 23 jaar.

Ontsnapt

Aalten bood tijdens de oorlog onderdak aan 500 evacuées uit Scheveningen. Veel vrouwen droegen klederdracht. Een aantal mannen kon aan de Duitsers ontsnappen omdat zij een Scheveningse witte muts op het hoofd kregen of konden schuilen onder een brede mantel en zo ongezien weglopen. Ook was er een jongeman die door kerkgangers onder de vloer werd verstopt, bovenop de verwarmingsbuizen, waar hij bleef tot de kust veilig was.

Weggevoerd naar het kamp en tewerkgesteld in Duitsland

De 48 mannen van de kerkrazzia in Aalten werden afgevoerd naar de koepelgevangenis in Arnhem en de volgende dag vervoerd naar Kamp Amersfoort. Na enige tijd werden de mannen tewerkgesteld op boerderijen in Duitsland. Anderen moesten werken in fabrieken in het Ruhrgebied of kwamen in Duitse concentratiekampen terecht. Een aantal mannen is door de barre oorlogsomstandigheden of de ontberingen in de kampen overleden. De mannen die het overleefden, droegen de gevolgen hun leven lang.

De razzia maakte indruk in Nederland

De razzia maakte veel indruk in Aalten en Nederland. Men was gewaarschuwd waartoe de Duitsers in staat waren. Zoals The London News schreef op 14 februari 1944: ‘AALTEN Bij het uitgaan van de kerk werd een razzia gehouden. 50 ondergedokenen liepen er in! Ook een kerkgang is dus niet meer veilig. Men blijve thuis, al zal dat velen zwaar vallen.’ Vanaf die tijd werden kerkdiensten in het geheim op afgelegen boerderijen gehouden, waarbij altijd iemand op de uitkijk stond.

Tekst: Nationaal Onderduikmuseum Aalten