Het oudste stripboek van Nederland?

Bernhard van Meurs zit al anderhalf jaar gevangen voor hertog Karel van Gelre. In 1476 werd Karel gevangen genomen in de slag bij Béthune door de Franse koning, die voor hem een losgeld van 80.000 goudguldens vraagt. Na een verzoek van Karel betalen de Gelderse steden uiteindelijk een deel van het losgeld. Voor het resterende deel zal Bernhard van Meurs voor twee maanden in gijzeling gaan, waarna Karel hem zal vrijkopen.

Hertog van Gelre

In 1491 komt Karel vrij en niet lang daarna wordt hij hertog van Gelre. Zijn belofte aan Bernhard is hij vergeten. Bernhard stuurt in september 1493 een maanbrief (bovenste deel van de afbeelding) naar hertog Karel om hem eraan te herinneren dat hij hem vrij zou kopen. Als er geen reactie komt, stuurt Bernhard de klaagbrief (het onderste deel van de afbeelding) naar de Gelderse steden en edelen.

Eindelijk vrij

In juni 1500 komt Bernhard van Meurs eindelijk vrij. Bernhards zwager schoot het geld voor en de Staten van Gelre stonden garant. Samen met hertog Karel van Gelre wordt Bernhard vorstelijk onthaald in Arnhem. De stad Zutphen schenkt Bernhard een paard en stuurt muzikanten naar Arnhem. Toch kan Bernhard niet lang van zijn vrijheid genieten. In juli 1501 eist hertog Karel de 35.000 goudguldens terug uit de nalatenschap van Bernhard van Meurs. Het geld is door de familie nooit aan hertog Karel betaald.

Het oudste stripverhaal

Er zijn meer geïllustreerde stukken bekend en ook stukken met illustraties die ouder zijn. Wat dit stuk vooral zo uniek maakt is het gebruik van tekstballonnen, zoals we dat nu nog steeds in strips zien. In de tekening linksboven knielt een bode van Bernhard van Meurs voor hertog Karel van Gelre en biedt hem de maanbrief aan. In de middenstrook is uitgebeeld wat er in Péronne gebeurd is. Karel van Egmond zit gevangen en zegt dat hij belooft binnen twee maanden Bernhard te verlossen of anders zelf zal terugkeren naar de gevangenis. Dit wordt bezegeld met een handdruk. Er staan Gelderse edelen als getuigen bij. In de tweede afbeelding neemt Bernhard van Meurs de plaats van de hertog in. Linksonder staat een ridder te paard afgebeeld. Men dacht dat deze ridder uitbeeldde dat de hertog het losgeld gebruikte voor oorlogsvoering. Dit kan echter niet de betekenis zijn, aangezien deze ridder de kleuren van Van Meurs draagt. Ook het wapen rechtsonder is het familiewapen van Van Meurs. De hertog is overigens steeds te herkennen aan zijn wapen boven zijn hoofd.

Mode

De tekening laat ons een aantal modeverschijnselen zien. De jongere edelen dragen een kort jack of pourpoint op de nauwsluitende hosen op de broek. Hosen waren losse, nauwe broekspijpen die vroeger apart van de broek, welke slechts het onderlijf bedekte, werden gedragen. De pourpoint werd in de vijftiende eeuw steeds korter. Veel ouderen vonden dit schandalig en behielden de langere versie van het jack of zelfs de lange tuniek die tot halverwege de kuit of tot op de enkels hing. Helemaal nieuw zijn de schoenen van de hertog. In plaats van de middeleeuwse tootschoen met de lange punt, draagt hij de eerste koeienvoet, de laatste schoenmode aan het Bourgondische hof.

Bron

• Oud Archief Zutphen, 0001-2386 (P11) met toelichting bij de bron op de website van het Regionaal Archief Zutphen.
• Lees hier de volledige transcriptie.

Rechten

Jessie Jongejans