Een beerput die geen doofpot werd

Aanklacht van de dienstmeid

In 1688 valt na ruim vijf jaar procederen definitief het doek voor predikant Henricus Rumpius. Al in 1682 heeft zijn dienstmeid Geertruij haar beklag over hem gedaan. Kort daarna wordt hij door de Classis Zutphen - de regionale kerkvergadering - geschorst van het bedienen van het Heilig Avondmaal. Daardoor voelt de predikant zich danig in zijn eer aangetast. Vanuit het adagium ‘de aanval is de beste verdediging’ begint hij prompt een zaak tegen deze Geertruij bij de wereldlijke rechtbank. Zijn aanklacht luidt kort gezegd: laster. Het blijft niet bij deze ene rechtszaak, want de dienstmeid gaat tegen het vonnis in beroep. Later zal ook de fiscaal (vergelijkbaar met onze officier van justitie) van het Landdrostambt Zutphen een zaak tegen hem beginnen. Zelfs de president van het Hof van Gelre, Georgh Ripperda, raakt uiteindelijk bij deze rechtsgang betrokken.

De Gelderse synode

Aan kerkelijke zijde gaat de Classis Zutphen na enige tijd over tot ontslag. De Gelderse Synode is het niet met deze beslissing eens en besluit de predikant weer in zijn ambt te ‘herstellen’. De plaatselijke kerkenraad is verdeeld, de lidmaten zijn dat ook. Dat mondt uit in een situatie waarin landdrost Walraven van Heeckeren zich genoodzaakt ziet in te grijpen. Hij houdt de kerkdeur op slot, zodat dominee Rumpius niet hersteld kan worden. Hier verhindert de overheid dus de uitvoering van een besluit van het hoogste orgaan van de Kerk in Hertogdom Gelre. Maar de Synode kan er niet omheen: zij ontslaat uiteindelijk eveneens deze Hengelose predikant. En daarmee komt een einde aan een ook nu nog actuele kwestie.

Getuigenissen

De getuigenissen van de dorpelingen zijn heel gedetailleerd. Ze schetsen daarmee tevens een tijdsbeeld. Tijdens de verschillende processen ziet dominee Rumpius er geen been in oude koeien uit de dorpssloot te halen. Dit om getuigen verdacht te maken die belastende verklaringen over hem hebben afgelegd. Daarmee zorgt hij voor onderlinge tegenstellingen. Ook de plaatselijke rechter speelt een rol: sommigen noemen hem partijdig.

Remigiuskerk

De predikant wordt daarnaast beschuldigd van blasfemie. Hiermee zien we ook een voetafdruk van de godsdienstkwesties van die tijd. En uiteraard gaat het over ‘eer, goede naam en faam’, en over arm en rijk; de dominee kan immers een advocaat betalen. De Remigiuskerk waarin Rumpius predikte, staat er nog steeds, als een stille getuige. Als haar muren zouden kunnen spreken … Ook nu nog prijkt zijn naam op de lijst predikanten. Erachter staat ‘Ontzet’. De reden daarvan is nu bekend.

Verder lezen:

• Alice Garritsen, een beerput die geen doofpot werd (2019).
• OVT, 27 oktober 2019 (vanaf minuut 44).

Rechten

Alice Garritsen, CC-BY-NC