Tachtigjarige Oorlog: Slot Loevestein

De Waal als barrière - Strijd aan de Waal 8

De boekenkist van Hugo de Groot, gemaakt tussen 1600 en 1615

Foto 1/4

Gezicht op Slot Loevestein op een prent uit 1674. Het oude kasteel is omgeven door vestingwerken en een gracht.

Foto 2/4

Luchtfoto Slot Loevestein, 1977

Foto 3/4

Luchtfoto Slot Loevestein 2015.

Foto 4/4

Slot Loevestein ligt op een zeer strategische plek. Hier komen Maas en Waal samen en grenzen Gelderland, Brabant en Zuid-Holland aan elkaar. Het kasteel was een ideale plaats om het verkeer op de rivieren te controleren. Tot in de twintigste eeuw had het gebied rond het slot een militaire functie. De belangrijke ligging stond garant voor een bewogen geschiedenis.

Deze tekst maakt onderdeel uit van de special Verbeelding van de Waal, de Waal als barrière, thema Strijd aan de Waal

Loevestein als middeleeuws kasteel

De naam Loevestein betekent stenen huis (‘stein’) van Loef. Die naam refereert aan Dirc Loef van Horne, die het kasteel rond 1357 liet bouwen. Vanuit hieruit organiseerde Dirc rooftochten in de omgeving en hief hij illegaal tol op de rivier. Dat was tegen de zin van de graven van Holland, die het kasteel annexeerden en een slotvoogd aanstelden. Daarmee hadden ze bovendien een strategische plek in handen, direct aan de grens met Gelre. Het kasteel werd daarom versterkt met dikkere muren en hogere torens en omringd met een ringmuur die moest voorkomen dat geschut te dicht bij het kasteel kon komen. De eerste kasteelheer, Bruijsten van Herwijnen, bleek echter net zo onbetrouwbaar en vooral geïnteresseerd in zelfverrijking. Daarop werd Loevestein door de eigen Hollandse troepen belegerd en veroverd.

Loevestein als staatsgevangenis

In de Tachtigjarige Oorlog vochten Spanjaarden en Staatse troepen om bezit van het kasteel. Uiteindelijk kwam het in handen van de Nederlandse Republiek. Rond het kasteel liet Willem van Oranje nog extra vestingwallen en een gracht graven. Het kasteel zelf werd het een staatsgevangenis voor politieke gevangenen. De bekendste gevangene was de rechtsgeleerde Hugo de Groot, die hier vanaf 1619 een eeuwige straf moest uitzitten. Met de hulp van zijn vrouw en een lege boekenkist wist hij te ontsnappen.

Waterlinie

Het slot kreeg opnieuw militaire betekenis als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, vanaf 1815. Het werd met zijn omliggende vestingwerken een belangrijke schakel in het nieuwe verdedigingswerk. Loevestein behield tot 1951 zijn militaire status.