Nieuwe forten voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie

Deze tekst maakt onderdeel uit van de special Verbeelding van de Waal, de Waal als barrière, thema Strijd aan de Waal

Slot Loevestein

Slot Loevestein had al dienstgedaan als middeleeuws kasteel, en als vesting in de Tachtigjarige Oorlog. Het werd met zijn omliggende vestingwerken een belangrijke schakel in het nieuwe verdedigingswerk van de Waterlinie. Het verdedigde de hogere uiterwaarden, dijken en oeverwallen langs de zuidkant van de Waal, die niet konden worden overstroomd en daardoor toegankelijk waren voor de vijand. Het fort was uitgerust voor 28 kanonnen en ruim 700 soldaten, maar waarschijnlijk is deze uitgebreide bezetting nooit gehaald. Loevestein behield tot 1951 zijn militaire status.

Fort Vuren

Ook aan de noordkant lager hogere gronden met doorgangsmogelijkheden voor de vijand. Hier lagen geen oude vestingwerken en moest dus een nieuwe versterking komen. Dat gebeurde in 1844 met de bouw van Fort Vuren. Dit fort moest daarnaast sluizen beschermen, die inundatiewater doorlieten vanuit de Waal naar de lage gronden verder noordelijk. Tenslotte moest het fort de oude vestingstad Gorinchem dekken tegen een directe aanval. In 1847-1849 werd in de redoute nog een grote bomvrije toren gebouwd, omgeven door een gracht met ophaalbrug. De toren had een middellijn van veertig meter. Het fort kon bijna 500 militairen herbergen. Deze toren was echter snel verouderd omdat het door de hoogte een te gemakkelijk doelwit was voor de nieuwste kanonnen. In 1878 werd de bovenste verdieping van Vuren daarom verwijderd.

Nieuw Sint Andries

Fort Sint Andries was in de Tachtigjarige Oorlog gebouwd door de Spanjaarden op het smalle strookje land tussen Maas en Waal bij Rossum. Het raakte na het vertrek van de Spanjaarden langzaam in onbruik. Bij hoogwater stond het geregeld blank. In 1794 staken de Fransen het in brand. Deze strategische plek werd opnieuw belangrijk toen in 1815 werd begonnen met de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het oude fort opknappen was te duur zodat besloten werd een nieuw fort te bouwen en de restanten van het Oud Fort Sint Andries te slechten. Dit nieuwe fort was het eerste torenfort dat in Nederland werd gebouwd. Het had twee verdiepingen en bood plaats aan 260 man. Het fort moest de waterwegen Waal en Maas beheersen en de sluis tussen Maas en Waal beschermen. Het maakte deel uit van de Stelling van ‘s-Hertogenbosch en de Zuiderwaterlinie (tussen Grave en Bergen op Zoom). Het had nog militaire betekenis totdat in april 1945 het fort door de Duitsers werd opgeblazen. De ruïnes zijn tegenwoordig toegankelijk voor publiek. Op het fort staat een kazemat uit 1936 en een luchtwachttoren uit de Koude Oorlog.

Bronnen

• Spannende Geschiedenis, Heerewaarden Fort Sint Andries
• Adriaan Haartsen & André Viersen, 2011. Cultuurhistorische inventarisatie en waardestelling van Nieuw Fort Sint Andries bij Heerewaarden. Lantschapsstudies 121.
• Spannende Geschiedenis, Poederoijen Slot Loevestein
• Slot Loevestein
• Allevestingen.nl
• Spannende Geschiedenis, Fort Vuren

Lees verder: Tweede Wereldoorlog aan de Waal

Rechten

Marieke Muilwijk, in opdracht van De Bastei, Nijmegen, CC-BY-SA