De luchtwachttoren in Aalten

Propaganda-bijeenkomst

Op 20 mei 1953 was er in de Sociëteit aan de Hofstraat in Aalten een wervingsbijeenkomst van de Luchtwachtdienst. Onder andere de heer E. Bannink  uit Aalten kreeg daarvoor een oproep. Hij liet zich informeren door Commandant Ruseler uit Deventer en samen met een aantal anderen meldde hij zich aan als vrijwilliger. De luchtwachttoren in Aalten was toen net nieuw gebouwd. De codenaam was Izak 1 en de toren was er een van een netwerk van 276 uitkijkposten, verspreid over heel Nederland. Twee man deed telkens dienst op de luchtwachttoren van veertien meter hoog, in weer en wind, dus het moesten flinke kerels zijn (vrouwen waren uitgesloten). De kop van de toren was een open observatiecabine. Wel met een schuilhoek voor eventuele granaatsplinters.

Vijandige vliegtuigen uit de Sovjet-Unie

De bemanning hoorde officieel bij de Koninklijke Luchtmacht, commando Luchtverdediging, Korps Luchtwachtdienst, Eerste Luchtwachtgroep. Aalten viel onder het commandocentrum KLD Deventer. Door de ervaringen uit vijf verschrikkelijke oorlogsjaren was men op zijn hoede. De mannen van het KLD hadden als taak te speuren naar vijandelijke – Russische – vliegtuigen die lager vlogen dan de radar kon waarnemen: onder de tweehonderd meter . De getrainde bemanning moest in geval van nood de omliggende torens waarschuwen en uiteraard via de hotline ook het commandocentrum. De staf zat in Deventer in een onderaardse atoomvrije bunker.

Uitrusting

De mannen droegen een uniform. Ze werkten met een koptelefoon en een mondmicrofoon. Het speuren en waarnemen gebeurde met een statief met vizierkijken en aanwijsnaald. Een aantal Aaltenaren werd benaderd met het aanbod bij de KLD te komen als tegenprestatie voor vrijstelling van militaire dienst of Bescherming Bevolking. De toren was niet dagelijks bezet, alleen bij oefeningen. Elke twee weken was er een theorie avond vliegtuigherkenning op een locatie in Aalten of Winterswijk. De rangen in Aalten bij het KLD waren: soldaat, soldaat eerste klas, korporaal en sergeant. De heer H.J. Prinzen uit Aalten was een tijd plaatselijk commandant.

Toren gesloopt

De Luchtwachtdienst werd al midden jaren zestig opgeheven. Toen ik erlangs fietste stond mijn Aaltense toren daar zonder doel. In de loop der jaren waren er moderne controlesystemen en verbeterde radars gekomen, die het menselijk kijken overbodig maakten. In 1970 – ik zat nog steeds op de hbs – werd de Aaltense 'raatbouwtoren' gesloopt. Het was een waar spektakel. Het zware betonnen fundament ligt er nog steeds, maar wel onder de grond.

Bronnen:

• Onderzoek van de heer J.W. Geesink (Aalten), gepubliceerd in Contactorgaan ADW (zie Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers).
• Gemeente Aalten

De verhalen over de Koude Oorlog in Gelderland zijn ook gebundeld in een magazine. Belangstellenden kunnen het magazine bestellen bij Werkgroep Oral History Gelderland, Jan van de Lagemaat. Het kost € 12,50 (€ 16,50 inclusief verzendkosten) via e-mail: werkgroeporalhistorygelderland@gmail.com. 

Rechten

Ina Brethouwer, CC-BY-NC